“BEKLENEN 7+ BÜYÜKLÜĞÜNDEKİ İSTANBUL DEPREMİNDE HABERLEŞME” dosyamıza kaldığımız yerden devam ediyoruz. Önceki bölümleri
- 17 ağustosun 24.yıldönümünde AÇILIŞ yazısı
- Türk Telekom : Muhtemel İstanbul Depremine Özel Olarak Hazırlanmış, Düzenli Olarak da Güncellenen/Geliştirilen Deprem Planımız Bulunmaktadır
- Turkcell : 2019’daki Silivri Depreminden Sonra Marmara için Deprem Hazırlıklarımıza Hız Verdik
başlıkları altında okuyabilirsiniz. Ayrıca önceki depremlerdeki tüm yazı ve söyleşilerimize de toplu olarak turk-internet.com Deprem Dosyasında bulabilirsiniz.
Sorularımızı öncelikle operatörlere gönderdik. Çünkü her depremde haberleşme sorunu yaşanıyor ve operatörler sorumlu olarak gösteriliyor. Bu nedenle öncelikle onlara “Beklenen İstanbul Depremi” için hazır olup olmadıklarını sorduk. 3 mobil operatör arasında, Vodafone açıklama yapmamayı tercih ettiğini bildirdi. Diğer 2’sinin cevapları yukarıda
AFAD’ın Afet Planları
Şimdi, dosyamızla ilgili olarak konuya diğer taraf yani devletin ve kurumlarının neler yaptığına, hazırlıklarının ne olup, olmadığına yakından bakarak devam edeceğiz. Önce T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı yani AFAD’ı değerlendiriyoruz.
AFAD’a Beklenen İstanbul Depremi konusunda hazırlıkları ile ilgili sualler gönderdik ama geri dönmediler. Hala dönme şansları var. Cevapları gönderirlerse, yayınlarız.
Biz AFAD’ın çalışmalarına web sitesinden baktık. Gördüğümüz İstanbul’u ilgilendirebilecek 5 afet planı yapılmış.
- 31 mart 2022 tarihli “İstanbul Risk Azaltma Planı“
- “2012-2023 – Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Plan (UDSEP)” (ki adını 2023 UDSEP yapmışlar)
- 28 mart 2022 tarihli “Türkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP)“
- “Türkiye Afet Müdahele Planı (TAMP)“
- “AFAD 2019-2023 Stratejik Planı”
Planları, “İstanbul depreminde haberleşme” konusunu odağa alarak inceledik. Aşağıda bunun detayları var.
AFAD Haberleşme Konusu ile Ne Kadar İlgileniyor?
Raporların hepsini “haberleşme sistemleri” açısından inceledik. AFAD’ın, pek çok olayda diğer paydaşları “tek yetkili benim” diye engellediği hep raporlandı– AFET sırasındaki her konudan sorumlu olmaları esastır. Bu açıdan bakıldığında AFAD’ın deprem sırasında kesintisiz olmasından sorumlu olduğu haberleşme sistemleri bize göre şöyledir;
- Halkın haberleşmesi,
- Kurtarma harekatı yapacak olan kamu ve özel kurumlarının koordinasyonunu sağlayacak olan haberleşme (acil durum haberleşmesi)
Raporlarda, AFAD bir kabul olarak “İletişim ve haberleşme sistemlerinin kesintiye uğrayabileceği’ni (TAMP sayfa 17 bölüm 1.8)” öngörüyor. Ayrıca 697 Sayılı Ulaştırma ve Haberleşme Hizmetlerinin Olağanüstü Hallerde ve Savaşta Ne Suretle Yürütüleceğine Dair Kanun (26.07.1965-12058) çerçevesinde çalıştıkları anlaşılıyor (Stratejik Plan sayfa 26).
Ancak detaya baktığınızda, her türlü afette haberleşmeden bahsediliyor ve “Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı” ile “Acil Durum Çalışma Grubu” mevcut. Bu çalışma grubunun görevleri şöyle (TAMP S.35);
- Mevcut haberleşme kaynaklarını belirlemek ve kurumlar arası entegrasyonu sağlamak.
- Afet alanındaki faal iletişim tesislerini belirlemek.
- Geçici iletişim tesisleri kurmak, koordine etmek ve işletmek.
- Haberleşme trafiği nedeniyle santrallerin hizmet dışı kalmasını önlemek.
- Afet ve acil durum hizmetlerine ilişkin haberleşmeye öncelik tanımak.
- Afet bölgesi ile iletişimin sürekliliğini sağlamak için alternatif haberleşme sistemlerini çalıştırmak.
- İkaz ve alarm sistemlerini işler halde tutmak.
- İkaz ve alarm haberlerinin halka duyurulması için gereken çalışmaları yapmak.
- Hasar gören aktarıcıların, rölelerin tamirini/yenilenmesini sağlamak.
Bunların yapıldığını gördük mü? Tüm planlara baktığımızda, AFAD halkın haberleşme sistemi ile ilgilenmediğini düşünüyoruz. Sadece İstanbul Valiliği tarafından hazırlanan İstanbul planlarında haberleşme epeyce yer alıyor.
İstanbul Risk Azaltma Planı (İRAP)
İstanbul Valiliği tarafından hazırlandığı anlaşılan İstanbul Risk Azaltma Planında haberleşme konusuna epeyce ağırlık verilmiş ve bir eylem planı da hazırlanmış. Plan mart 2022’de yayınlanmış. Bu rapora da sadece haberleşme başlığı altında göz gezdirdik. Aldığımız notları aktaralım.
Sayfa 93’de İstanbul’daki haberleşme altyapısına dair bir özet var;
“Afetlere hazırlık ve afet sonrası müdahalede özel önem arz etmesi bakımından haberleşme altyapıların güçlendirilmesi önceliklidir. İstanbul İlinde haberleşme altyapısını oluşturan Türk Telekom A.Ş.’ne ait 19 adet ana sabit santral, GSM operatörlerine ait 16.812 emisyon noktası ve 53.143 sabit baz istasyonu, ayrıca 83 adet mobil baz istasyonu mevcuttur.”
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından afet ve acil durumlarda kurumlar arası haberleşmenin sağlanmasına yönelik olarak İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü’ne frekans tahsisi yapılmış, şebekenin kurulumu tamamlanmış. Bu iyi bir gelişme.
Afet sonrası kesintisiz haberleşme/veri iletişimi sağlanması gereken 10 paydaş Kuruma uydu haberleşme sistemi (VSAT) kurulum çalışmaları tamamlanmış. Bu da iyi bir gelişme. Devamı için ise şöyle diyor;
“VSAT (Uydu Haberleşmesi) alternatif haberleşme veri aktarım sisteminin, İlimizde 100 adet Kamu Kurumuna kurulumu planlanmış, KU Band Teknolojisinden KA Band Teknolojisine geçişe yönelik proje İPKB’de değerlendirme aşamasındadır. Bu proje tamamlandığında, İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi Türkiye Afet Müdahale Planı çatısı altında bulunan Kurumlar ve Kaymakamlıklar ile kesintisiz uydu haberleşme imkanına kavuşacaktır.”
Bu çalışma raporun yayınlandığı 2022’den bu yana acaba ne durumda? Tamamlandı mı?
Kurtarma çalışmaları yapacak olan ekiplerin haberleşmesi konusunda şunları kaydediyorlar;
“Afet ve acil durumlarda kurumlar arası haberleşmenin sağlanması amacıyla İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü’ne (UHF ve VHF) frekans tahsis edilmiş ve şebeke kurulumu tamamlanmıştır. Afette görev yapacak kurum/kuruluşlarla birlikte kullanılabilecek DMR Sayısal Telsiz Sistemi kurulmuştur. Proje kapsamında 45 adet Kamu Kurumuna ve 39 İlçe Emniyet Müdürlüğü ve 11 İlçe Jandarma Komutanlığına sayısal telsiz montajları yapılmış, her gün mesai saatleri içerisinde telsiz çevirimleri yapılarak kontrol ve bilgilendirme sağlanmaktadır. 2013 yılında kurulumu tamamlanan 18 Röle istasyonu bulanan Sayısal (DMR) Telsiz Sistemi ile 98 kamu kurumu ile çevrim sağlanmakta, tek frekans üzerinden 2 kanal ile aynı anda görüşme yapılabilmektedir.”
Muhtarlıklarla bağlantılardan bahsediliyor. 2022’de 32 ilçede çalışma tamamlanmış. Bugün sayı nedir acaba?
“Afet Hazırlıkları kapsamında Afet ve Acil Durumlarda 962 muhtarımız ile koordinasyonun sağlanması amacıyla Kaymakamlıklar koordinasyonunda AFAD Mahalle İrtibat Ofisi (Birimi) ve Haberleşme Ekibi kurulmaktadır. 32 İlçemizde Afet Mahalle İrtibat Birimi oluşturulmuştur. Diğer ilçelerimizde çalışmalar devam etmektedir.”
Eylem Planlarının yer aldığı s.276’dan sonra verilen tablolarda şu eylemler var ama bitirilemeyen çok eylem olduğu düşüncesindeyiz. İstanbul halkı olarak, bu konuda bilgi istemeye de hakkımız var.
Uydudan, Akıllı Telefonlara Hizmet için Anlaşma Yapıldı mı?
Öte yandan vatandaşa senelerdir telsiz öğrenin ve edinin diyoruz ama şimdi dünyada çok yeni bir imkan var. Uydudan alelade telefonlara hizmet veren şirketler var.
Dünyada şu anda 3 firmanın adı duyuldu. Acaba BTK ya da AFAD bunun farkında mı? Örneğin İridium, Samsung ve Qualcomm ocak ayında duyuru yaptı. AST Space Mobile firması 2022’de ve Lynk 2021‘de duyuruldu. Dördüncüsü çok yeni, İspanya’dan ; Sateliot.
Baz İstasyonlarının sayısının azlığı ve de fiber ile bağlantılı olmayanların olduğu ortadayken, yaklaştığı öngörülen bu depreme yönelik anlaşmalar yapılamaz mı?
AFAD Acil Durum Mobil Uygulaması KahramanMaraş’ta Neden Çalışmadı?
Bir başka konu ise, AFAD 2021 yılında bir acil durum mobil uygulaması tanıttı. Bu uygulamanın yapacakları için şunlar belirtildi;
- Afet dönemlerinde vatandaşların 112 hizmetlerine daha kolay ulaşmaları sağlanacak
- Yoğunluk nedeniyle iletişimde yaşanabilecek sorunların önüne geçilmesine yardımcı olacak.
- Vatandaşlar önceden belirleyecekleri 10 kişiyle internet üzerinden haberleşmelerinin sağlanması hedefleniyor.
Ancak 2023 Kahramanmaraş depreminde bu sistemin çalıştırıldığını görmedik. Bu konuda bir açıklama da duymadık.
Daha da tuhafı, Google’un deprem alarmı da Kahramanmaraş depreminden çalışmadı. Garip olan tarafı şu; Google BBC’ye bu sinyali gönderdiklerini söylemiş. Muhtemelen Twitter’In engellenmesi gibi, bu da engellendi. Açıklama yapmadıkları için bunu düşünüyoruz.
Fuat Oktay’ın 2019 İstanbul Depremi Sonrası Vaadleri
2019’daki 5,8’lik İstanbul Depremi neyse fiziksel bir zarar vermedi ama haberleşme ciddi anlamda çöktü. Bu çökme sonrasında konuşan Fuat Oktay’ın söylediklerine bakalım;
“Asıl ses iletişimi; internet üzerinden yapılan iletişim. Buraya kaymamız gerekiyor bizim. Dolayısıyla bununla ilgili de üç operatörün bir araya gelerek ortak bir hat kurmaları; belki AFAD bünyesinde olacak, ücretsiz olacak. Afet anında sadece bu hattı kullanıyor olmaları… Kısmet olursa bu da bir üç aylık süre içerisinde bu hat ortak olarak bir şekilde hayata geçiriliyor olacak.”
Oldu mu? Görmedik, bilmiyoruz, olmamış demek ki,
“Yine dördüncü karar; Türkiye’de İstanbul öncelikli, yıkılabilecek binalarda olan baz istasyonları; yine verilerimiz var. AFAD’ın ilgili birimleri katkı veriyor olacaklar. Bu binalar tespit edilip o binalarda baz istasyonu varsa diğer binalara, sağlıklı binalara taşınmış olacak.”
Bunu gördük mü? Aradan geçen 4 yıla yakın sürede bu tür bir çalışmayı hiç görmedik.
“5G’ye geçildiğinde o zaman hiçbir sorunumuz kalmıyor. Orta ve uzun vadedeki hedefimiz bu. GSM şirketleri bu alana yatırım yapmak istiyorlar. Üç ay ve altı aylık süreler içerisinde tamamlıyor olacağız.”
3 ve 6 aylık sürelerde tamamlanacakmış. Yani en geç 2020’de tamamlanacaktı. Nerede?
Son olarak da şu ifadeye bakalım;
“Vergilere baktığımızda bizim 2002’den itibaren, göreve geldiğimiz andan itibaren geçici olarak konulan özel iletişim vergisinin, oradan toplanan sadece 675 milyon TL’dir. Toplam 7,4 milyar diyorsunuz ya onun 675’i bizim dönemimizde. Ondan sonra da bu kalıcı vergiye dönüştürülüyor. Tek bir özel iletişim vergisi adı altında kalıcı vergiye dönüştürülüyor. 65 milyar TL de cari rakamlarla orada var. “
Fuat Oktay burada aklımıza hakaret etmiş gibi gözüküyor. Bütçe Gelirleri tablolarına bakıldığında, deprem ya da diğer adıyla Özel İletişim vergileri için halktan 2022 sonu itibariyle nominal 87,5 milyar TL toplanmış ve bunun sadece 1,86 milyar TL’si 2000-2002 arasında alınmış. Geri kalan 85,6’sı AKP döneminde toplanan ÖİV oluyor. $ bazında grafiklerini yazı dizimizin son bölümde vereceğiz.
Ayinesi İştir Kişinin, Lâf’a Bakılmaz
Özetle, “AFAD Beklenen İstanbul Depremi için ne hazırlık yaptı” diye inceliyoruz. Sonuçta uzmanlar, bu depremin yakın olduğunu öngörüyor. O nedenle AFAD’ın hazırlıklarını öğrenmek istemek hakkımız. Sorduğumuz suallere cevap vermediğinde, eksik bir şeyler olduğunu düşünüyoruz.
Gerçekten de, İstanbul Valiliğinin hazırladığı ve yukarıda gördüğünüz eylem planları güzel ama ne kadarının gerçekleştirildiği ya da çalışılmakta olduğu açıklanmadı. Bir kısmı 2022 tarihini taşıyor. Çoktan bitmesi gerekenler vardı. Bizim aldığımız duyumlar ise çoğunluğunun başlamadığı şeklinde. Umarız öyle değildir.
Mobil Uyarı sisteminin de sadece tanıtıldığı ama çalışmadığı anlaşılıyor.
Özetle plan(laf) var ama iş yok. 1829-1850 arasında yaşayan, Tanzimat dönemi devlet ve fikir adamı, gazeteci ve şair Ziya Paşa’nın artık atasözü haline gelmiş bir ifadesi şudur;
“Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde.”
Sayfalarımız hala AFAD yöneticilerine açık. Açıklayacakları konular varsa gönderirlerse, kendimiz dahil İstanbul halkını bilgilendiririz.