Dünyamızı ve cep telefonu kullanma alışkanlıklarımızı değiştiren iPhone telefonların bir etkisi de, “hırsızlık” olaylarındaki artış. En çok istenen cihazların başında gelen iPhone telefonlar batı dünyasında en çok çalınan eşyalar arasında. Ağustos ayında yayınlanan bir habere göre, New York Polisi, iPhone-iPad hırsızlıklarının % 40 arttığına işaret ediyor[1]. Bu haberi görünce, Türkiye’de durumun ne olduğunu araştırmayı düşündük.
Gördük ki ülkemizde, tam tersine cep telefonu hırsızlıklarında azalma var. Bunun en önemli nedeni, 2006 yılında Mobisad’ın da katkılarıyla devreye alınan cep telefonu kayıt yani MCKS sisteminin etkisi. Sistem aslında Türkiye’ye ithal edilen cep telefonlarının takibi ve gümrük vergisinin doğru uygulanması amacıyla, bir yandan da pazarın düzenlenmesi için uygulamaya alınmıştı ama başka yararları da oldu. Bunu BTK Başkanı Dr.Tayfun Acarer ile konuştuk :
turk-internet.com : MCKS sistemi neden devreye alınmıştı? Hedeflenen yararlar nelerdi? Bu yararlara ulaşıldı mı?
Dr.Tayfun Acarer :MCKS’nin amacı cep telefonlarının hem çalınmasını en aza indirmek hem de bu sektörü kayıt altına alarak devletimizin vergi kaybını önlemektir.
Projenin devreye girmesiyle birlikte kamuoyunun haklı tepkisini çeken cep telefonu çalınmalarıyla ortaya çıkan ve cinayetlere kadar uzanan suçlarda ciddi sayıda düşüş gözlenmiştir. MCKS sayesinde çalıntı ve gasp edilen mobil cihazlar ekonomik olarak değersiz hale gelmekte ve ülkemizde faaliyet gösteren mobil şebekelerin tümünde erişimi engellenmektedir.
Ayrıca, tüm dünyadaki mobil şebekelerde sorun oluşturan kaçak cihazlar ile elektronik kimlik bilgisi (International Mobile Equipment Identity (IMEI)) değiştirilmiş (klon) cihazların kullanımının da önüne geçilmiştir. Klon IMEI numarasına sahip cihazlar, mobil şebekelerde aynı IMEI numarası ile görünen, şebeke tarafından tek bir cihaz olarak algılanan ancak birden fazla kopyası olan cihazlardır. Klon IMEI numarasına sahip cihazların varlığı, kaçak cihazlar gibi ülkemiz açısından önemli bir ekonomik kayıp anlamına gelmektedir. MCKS kapsamında klon IMEI numarasına sahip cihazlar tespit edilmekte ve bu cihazlara hizmet verilmesi engellenmektedir.
turk-internet.com : Bu sisteme göre Türkiye’ye bugüne kadar giren telefon sayısı ve TL değeri nedir?
Dr.Tayfun Acarer : MCKS’de kayıtlı toplam IMEI numarası sayısı 25.09.2012 tarihi itibariyle 158.742.560’dir. Kurulduğu günden bu güne kadar MCKS kapsamında kaçak, kayıp/çalıntı ya da klon olduğu tespit edilerek kullanıma kapatılan toplam IMEI sayısı ise 21.267.895’dır.
MCKS’de kayıtlarında 15.000 civarında farklı modelde mobil cihaz çeşidi bulunduğu dikkate alındığında her bir modelin TL bazında değeri bilinmediğinden kesin ve net bir toplam değerden söz etmek mümkün değildir. Ancak, her bir mobil cihazın ortalama 250 TL olduğu gibi bir varsayımdan yola çıkıldığında kabaca MCKS’de kayıtlı mobil cihazların toplam değerinin yaklaşık 40 milyar TL olduğunu ve kaçak, kayıp/çalıntı ya da klon olarak tespit edilerek kullanıma kapatılan mobil cihazların toplam değerinin ise 5 milyar TL’nin üzerinde olduğunu söylemek mümkündür.
turk-internet.com : Bu sistemi zorlayan sorunlar var mıdır ?
Dr.Tayfun Acarer : MCKS projesi geniş kapsamlı, sektörü ve toplumu etkileyen ve sürekli kamuoyunun büyüteci altında olan bir projedir. Beklentilerin aksine kısa bir sürede faaliyete geçen ve dinamik bir süreç yönetim anlayışı ile sürekli gelişim içerisinde olan proje sayesinde önemli sonuçlar elde edilmiştir.
MCKS projesi, sahip olduğu teknik özelliklerin yanısıra; iş akışlarının tanımlanması, süreç yönetimi ve iyileştirme ile proje yönetimi aşamalarında yaşanan zorluklar sebebiyle gerek Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu için gerekse ülkemiz için farklı ve önemli bir deneyim olmuştur. MCKS, başladığı günden bugüne sürekli değişim ve gelişim içerisinde olmuştur. Projenin her aşamasında; ilgili Kamu Kurumları, pazar oyuncuları ve sektör temsilcileri ile birlikte aktif ve sonuca dönük çalışmalar yapılarak, projenin başarısı için büyük çaba gösterilmiştir.
turk-internet.com : Başka ülkelerde iPhone hırsızlığının bir endüstri olduğunu ama bu sistemle birlikte Türkiye’de cep telefonu hırsızlığının azaldığını görüyoruz.. Buna dair elinizde rakamlar var mıdır? Ya da hırsızlık neden azaldı?
Dr.Tayfun Acarer : Hayatımızda oldukça ciddi bir yer kaplayan cep telefonları; kolay taşınabilmesi, geniş pazar bulabilmesi ve çok çabuk bir şekilde elden çıkarılabilmesi nedeniyle hırsızların birincil hedeflerinden birisi haline gelmiştir. MCKS öncesinde her ne kadar cep telefonu çalındığında GSM işletmecilerine ihbar yapılarak abonenin SIM kartı bloke edilse de cihaz aynı işletmecide başka bir SIM kartı ile veya başka bir GSM işletmecisinde kolaylıkla kullanılmaktaydı. MCKS projesi kapsamında gerçekleştirilen en önemli gelişmelerden birisi; 7 gün 24 saat çalışmakta olan Bilgi ve İhbar Merkezi’ne iletilen kayıp, çalıntı ihbarlarının hemen değerlendirmeye alınarak bu cihazların ihbarın doğrulanmasını müteakip kapanmasını sağlamaktır. Böylece, cep telefonlarının el değiştirmesi engellenmekte ve ekonomik değeri yok edilerek soruna yapısal bir çözüm getirilmektedir.
MCKS’den önce cep telefonu hırsızlığı ve gaspı, medyada sürekli olarak gündeme gelmekte ve kamuoyunda ciddi rahatsızlıklara neden olmaktaydı. Hatırlanacağı gibi cep telefonunu vermek istemeyen pek çok vatandaş gasp edilmiş hatta cinayetle sonuçlanan vakalar yaşanmıştı. Bu kapsamda, İçişleri Bakanlığı verilerine göre 2002 ve 2005 tarihleri arasında 31 bin 201 kapkaç olayı yaşandığı ve bu olaylarda 7 kişinin öldüğü, 598 kişinin de yaralandığı belirtilmiştir.
Ulusal basında yer almış raporlara göre sistemin devreye girmesinden itibaren ilk iki yılda, kolluk kuvvetlerine intikal eden cep telefonuna yönelik asayiş olaylarında yüzde doksan oranında bir düşüş olduğu ifade edilmiştir. Bu denli büyük bir azalma görülmesi yapılan çalışmaların kazandığı başarıyı ve ortaya koyduğu etkiyi gözler önüne sermektedir.
turk-internet.com : Cep telefonlarının kayıt altına alınması, hazineye gümrük vergisi anlamında yararlı oldu mu? Ne kadar?
Dr.Tayfun Acarer : Ülkemize yasal olmayan yollarla giren cep telefonları, ülke ekonomisi açısından milyar dolarlarla ölçülen vergi kaybına yol açması ve mobil cihaz sektöründe faaliyet gösteren dürüst işletmelerin faaliyetlerini büyük ölçüde zarara uğratması açısından önemli bir sorundu. mobil cihaz sektöründe yapılan kanuni düzenlemeler sonucunda oluşturulan MCKS projesi, yasal olmayan yollarla ülkeye sokulan mobil cihazları tespit ederek kullanılmasını engellemiş ve gerek sektöre gerekse de ülke ekonomisine öngörülenin ötesinde bir katkı sağlamıştır.
turk-internet.com : MCKS’nin başka yararları neler oldu?
Dr.Tayfun Acarer : MCKS’nin adreslediği diğer önemli bir sorun da “cihaz klonlama”nın üstesinden gelmektir. Her mobil cihaz, üretimde üzerine yüklenen bir kimlik numarası (IMEI) içerir. Bu numara mobil şebekede cihazı ayırt etmek için kullanılır. Ancak, bir mobil cihazın IMEI numarası, bir başka cihazın IMEI numarası ile aynı olacak şekilde değiştirilirse bu cihazların mobil şebeke üzerinde ayırt edilmesi mümkün değildir. Standartlarında klon IMEI numarasına sahip cihazların çalışmasını engelleyen veya tespit edilmesini sağlayan bir özellik bulunmamaktadır.
Ülkemizdeki düzenlemeler, cihazların IMEI numarasının değiştirilmesini caydırıcı ceza hükümlerine bağlı bir suç olarak tanımlamakla birlikte klon IMEI numarasına sahip cihazların mobil şebekelerde ayırt edilmesi mümkün olmadığı sürece, bu cihazlara ilişkin detaylı bilgiler tespit edilememektedir. Ayrıca, klon IMEI numarasına sahip cihazlar kaçak cihazların kullanımı amacıyla oluşturulduğundan ülkemiz açısından önemli bir ekonomik kayıp anlamı da taşımaktadır. MCKS projesi, klon IMEI numaralı cihazları tespit etme noktasında önemli bir başarı elde etmiştir. Klon IMEI numaralı cihazların tespiti sürekli olarak yapılmakta ve bu cihazların çalışması MCKS tarafından engellenmektedir.
turk-internet.com : Başka eklemek istediğiniz bir şeyler var midir?
Dr.Tayfun Acarer : MCKS projesi yerel bir sorunu çözmek amacıyla başlamış olmakla birlikte çalışma içerisinde yer alan tüm tarafların katılımıyla dünyada bir ilk oluşturma heyecanı ile sürdürülmüştür.
Proje, çalışmaya başladığı Ocak 2006 tarihinden itibaren çeşitli ülkelerin ilgili otoriteleri tarafından ilgi görmüştür. Bu alandaki problemlere çözümü olan tek ülke olarak Türkiye; Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun vizyonu ile örtüşecek şekilde uluslararası bir örnek proje gerçekleştirmiştir. Bu kapsamda Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na ziyaretler gerçekleştirilmiş ve konuya ilişkin bilgi alınmıştır.
Bunların yanında, proje Avrupa Birliği bünyesinde de örnek teşkil etmiş ve benzer sistemlerin kurulması için çalışmalar başlatılmıştır. MCKS projesi, buna benzer uygulamaları gerçekleştirmek isteyen diğer ülkelere de bir model oluşturmuş ve öncülük etmiştir. Özellikle bölgemiz ülkelerinden Rusya, Azerbaycan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kırgızistan gibi ülkeler bu konuda geliştirecekleri projeler için tecrübe ve deneyimlerimizden faydalanmak istediklerini belirterek işbirliği talebinde bulunmuşlar ve bu ülkelerle yapılan çalışmalarda MCKS kapsamında edinilen bilgi ve birikimlerimiz aktarılmıştır.
Proje, tamamen yerli ve uygulamaya özel yazılımlar kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Projenin tümü, yerli kaynaklar kullanılarak gerçekleştirilmiştir. MCKS projesi uzun vadeli ve sürekli çalışmaya devam edecek bir sistemi tanımlamaktadır. Proje kapsamında sürdürülebilirlik, tutarlılık ve güvenlik büyük önem taşımaktadır.
Kaynak : 