Yukarıda fragmanını gördüğünüz 2013 tarihli Genç Çıraklar (Intership) filmi, müthiş bir işyerini anlatır. Herkesin özendiği “Açık Kültür”ü ile meşhur Google hayatımıza girdiğinden bu yana pek çok şeyi değiştirdi. Bunların başında “işyeri” ve “insan kaynakları”na bakışı, tüm iş dünyasını ama en çok yeni nesil şirketlerin tarzını oluşturdu. Ama artık bu felsefenin (ya da masalın) sonu mu geldi?
Bu “açık kültür” denilen bir felsefeydi. Yani insanlar patronlarla eşit kabul görüyor, kendi vakitlerini istedikleri gibi ayarlayabiliyorlar, hatta işyerinde uyuyabiliyor, vakitlerinin % 20’sini başka bir arkadaşının hoşlarına giden projesine ayırabiliyor, bedava yiyecek ve içecek alabiyor. Ama en önemlisi, şirket yönetimi konusundaki fikirlerini beyan edebileceği yazılı ve fiziksel ortamlar mevcut idi.
Sanayi toplumunun başladığı yıllardan yani çalışanların, karın tokluğuna 18 saat çalışıp, yeme-içme arası bile vermediği yıllardan bu yana gelirken, muhteşem bir dönüşüm. Peki kırılma noktası nasıl geldi?
Garajda Startup Kurucularından, Çoklu Milyara Sahip Zenginlere…
Aslında son bir kaç yıldır tartışılıyor ama Trump’ın zenci George Floyd’un öldürülmesi sonrasındaki protestolara veriği tepki ile birlikte iyice ayyuka çıktı. Takriben 2015’lerden bu yana pek çok dikkat çekici olay var. Bir kaç tanesini sayalım;
- Amerikan ordusuna yazılım sağlamak istemeyen ve protesto yapan Google çalışanları
- Cinsel Taciz yaptığı ortaya çıkan yöneticiyi çalıştırmaya devam edilmesinin protestosu
- Kadın ayrımcılığına karşı çıkanları eleştiren mühendisin açıkça bunu mesaj olarak yayınlaması
- Dünyanın sayılı yapay zeka uzmanlarından birisi olan doktoralı zenci kadın çalışanı eleştirileri nedeniyle işten çıkarılmasının protestosu
- Sendikalaşmaya uğraşan Google çalışanlarının engellenmesi
Bunlar sadece Google’a ait bir hikaye değil. Gençlerin çalıştığı ve ilk başta benzer kültür taşıyan diğer pek çok firmada benzer gelişmeler var.
CoinBase Patronu diyor ki; “Çalışanlar artık işle ilgisi olmayan şeyleri tartışmasıni gereksiz aktivistlik üstlenmesin, katılmayan tazminatını alsın”
Coinbase, kısa süre önce çalışanların politik konuşmasını kısıtlamaya çalıştı, bu hareket, çoğu kişi Black Lives Matter’ın dahili tartışmalarına tepki olarak sağa kayma olarak yorumlandı.
Haziran ayında, bazı Coinbase çalışanları, CEO ve kurucu ortak Brian Armstrong’un Black Lives Matter hareketi üzerindeki sessizliğini protesto etmek için sanal bir grev düzenledi. Mevcut ve ayrılmış Coinbase çalışanlarıyla yapılan görüşmelere göre Armstrong’un planladığı tweet’lerinin açıkça “Siyahların yaşamı önemlidir” diyip söylemeyeceğini söylemekte tereddüt ettiği bir toplantıda sorun ortaya geldi.
Çalışanlara göre, protesto, çeşitlilik ve eşitlik etrafında bir buçuk yıllık gerilimin ardından geldi. Ancak Haziran ayından bu yana çalışanlar tozun yatıştığını söylediler.
Bu nedenle, Armstrong’un geçen hafta Medium’da geniş çapta okunan bir blog yazısı yayınlamasından rahatsız oldular ve Armstrong, Coinbase’in “daha geniş toplumsal meselelerle” uğraşmayı bırakacağını duyurdu. Çalışanlarının artık işle ilgisi olmayan siyaseti tartışmaması, iş yerinde gereksiz “aktivizm” üstlenmemesi veya “şirketin kişisel inançlarımızı temsil etmesini beklememesi” gerektiğini söyledi. Coinbase’in “apolitik kültürü” ile daha uyumlu kurallarla, şirketinin dünya çapında “ekonomik özgürlüğü” artırma misyonunun “daha dar bir yorumunu” uygulayacağını söyledi.
Armstrong’un açıklaması, çalışanın işten çıkmasına atıfta bulundu, ancak sebebine değil. Bunun yerine, şirketin kripto para birimi borsaları oluşturma çalışmalarının dışındaki öz sermaye çabasını “politik” ve “politika” bir “dikkat dağıtıcı” olarak çerçeveledi.
En büyük teknoloji şirketlerinden bazılarında bile gerilim yüksek. Geçtiğimiz yıl içinde sosyal aktivizme tepki olarak çalışanların konuşmasına yönelik baskı, diğerlerinin yanı sıra Facebook, Google ve Pinterest’e de sıçradı. Eylül ayında Facebook, çalışanların siyah kullanıcıları etkileyen nefret söylemine karşı şirketin ılımlılık politikalarını protesto etmesinden sonra siyasi tartışmalar için alanları kısıtladı . Pinterest, şirket toplantıları için soru göndermek için kullanılan bir Slack kanalını kapattı ve başka bir Slack kanalını salt okunur hale getirerek yukarı oylama için farklı bir araç kullanmayı tercih etti.
Bazı teknoloji firmalarında, son aylarda yönetici atamalarında ırk ve cinsiyet önyargısı tartışmaları alevlendi.
Facebook’un, Trump’ın zenci George Floyd’un polis tarafından öldürülmesi sonrası protestolardaki mesajının aynen yayınlanması, çalışanlar tarafından ciddi protestolara neden oldu. Hatta Zuckerberg’in fonladığı bilim adamları da “tarihin doğru tarafında durması” uyarısı yaptılar. Ama artık milyarder haline gelmiş patron aldırdı mı? Değişen bir şey oldu mu?
Siyah kadınlar, Pinterest’in teknolojideki en güzel şirket imajına rağmen ayrımcılık yarattığını söylüyor
Facebook yorum yapmayı reddetti. Pinterest’in küresel iletişim başkanı LeMia Jenkins, yaptığı açıklamada, “Çalışanlarımızın fikirlerine değer veriyor ve açık ve şeffaf iletişime inanıyoruz” dedi. Andreessen ve Yarvin yorum taleplerine cevap vermedi.
Geçen hafta, nefret söylemi ve platformda beyaz üstünlüğüyle flörtleşmelerle ilgili şikayetlerden sonra, Clubhouse en tutarlı şikayetlerden birini ele alarak başlayan moderasyon yönergeleri yayınladı. Şirket web sitesinde “İlk olarak, Anti-Blackness’ı kesin olarak kınıyoruz” diye yazdı.
Yatırımcılar daha da Beter…
Genç ve tecrübesiz garaj girişimcilerin kurduğu firmalar, kendilerine benzeyen yani kafası çalışan ve genç insanlara karşı patronluk taslamak istemiyor olabilirler. Ama firmada çalışan sayısı artarken, bu çalışanlar da dahil firmanın giderlerine karşı düzenli gelir elde edilmesi gerekirken, acaba “orduya yazılım satma” uyarısı ne kadar dinlenebilir.
Teknoloji yatırımcısı Cyan Banister, Başkan Trump’ın şiddeti kışkırtma geçmişine sahip çıkan aşırı sağcı grup Proud Boys’un tweetini attı. Güney Yoksulluk Yasası Merkezi tarafından nefret grubu olarak kabul edilen bir örgütün açıkca savunulması, Silikon Vadisi’nde liberalizmin kalesi olarak teknoloji endüstrisinin imajından rgeriye giden bir örnek olarak gözüküyor. Etkileme, güç ve sermayeye erişimden büyük ölçüde yararlanan bazı özgürlükçü, merkezci ve sağ eğilimli Silikon Vadisi yatırımcıları ve yöneticileri, teknoloji kültürünü sosyal adalet gündemini zorlayan aktivist çalışanların kuşatması altında yeniden tanımlıyor.
Peter Thiel’in risk sermayesi firmasının eski ortağı ve Uber ve SpaceX’te erken bir yatırımcı olan Banister, Coinbase’in kararını alkışladığını söyledi.
“Yeter artık. Sarkaç sallanıyor ve geri dönüyor. “
Ertesi gün, bu yöne karşı çıkan çalışanlara bir kıdem tazminatı paketi teklif etti. “Uyandırma” kültürünü eleştiren risk sermayedarları ve yöneticiler, hızla Armstrong’un tarafına geçti. TechCrunch kurucusu, risk kapitalisti Michael Arrington şöyle dedi :
“Coinbase, işyerinde düşünce çeşitliliğine izin verme (hatta cesaretlendirme) gibi popüler olmayan bir pozisyon alıyor gibi görünüyor. Aferin”
Teknoloji kuluçka merkezi Y Combinator’ın kurucusu yatırımcı Paul Graham şöyle tweet attı :
“En başarılı şirketlerin Coinbase’in liderliğini takip edeceğini tahmin ediyorum. ancak onu kavrayanlar için temel mesaj başka bir şey değil.”
Twitter ve Square CEO’su Jack Dorsey ve eski Twitter CEO’su Dick Costolo ise Coinbase’in yaklaşımını yanlış olarak değerlendirdi. Costolo, Coinbase’in politika değişikliğini utanç verici olarak değerlendirdi :
“Toplumu işten ayırabileceğinizi düşünen ilk kapitalistler, devrimde duvara karşı sıraya girip kuruşuna dizilecek ilk insanlar olacak. Mutlu bir şekilde video yorumları sunacağım. “
Lever’in eski başkanı Jennifer Kim, Coinbase’in yaklaşımını doğrulayan politikalar uygulayan yeni girişimleri zaten duyduğunu tweetledi. Bir çeşitlilik danışmanlığı şirketi olan Paradigm’in CEO’su Joelle Emerson, birçok kuruluşun işyerinde siyaset sorunuyla boğuştuğunu, ancak Armstrong kadar aşırı olanı görmediğini söyledi.
Çalışanlar, Uzun Vadeli ve Vizyoner Bakar mı? Yoksa “Önce Ben” mi der?
Netflix’de çok ilginç bir dizi var. “Detlev Karsten Rohwedder Suikasti”. Aşağıda fragmanını görüyorsunuz.
Batı Almanya’nın en başarılı işadamlarından birisi olan Rohwedder, Batı Almanya ile Doğu Almanya’nın birleşmesi sırasında, –adeta bir günah keçisi ya da kurbalık koyun– gibi Treuhand firmasının yöneticiliğine atanmış. Görevi; iflas etmiş olan Doğu Almanya’nın ve dolayısıyla çalışanlarının tekrar düzene girmesi. Şirketlerin çalışır hale gelmesi.
1991 yılında bir suikaste kurban gitmiş. 30 yıl sonra hale çözülmemiş bir suikast. Dizi bize bu suikastin öncesi ve sonrasını anlatıyor. Şaşırtıcı ihmaller ve hemen bulunan bir suçlu. Terörist Kızıl Ordu (RAF) suçlamaya yarayan her şey mevcut. Ama acaba onlar mıydı? Yoksa Doğu Almanya-Batı Almanya arasında soğuk savaş dönemindeki bazı işbirliklerinin (yolsuzlukların) ortaya çıkmasını engellemek isteyen birileri mi vardı?
Dizi buna cevap vermiyor.
Ama cevap verdiği şey şu; İşleri yoluna koyabilecek ve çalışanları tekrar bir iş sahibi yapabilecek olan adama karşı, Doğu Almanya tarafından yaşayanlarda bugün bile sürmekte olan bir nefret gözüküyor.
Neden?