Hisseleri Bankalara Devrolunan Türk Telekom’a Bundan Sonra Ne Olur?

Bulanmadan, donmadan akmak ne hoş.
Dünle beraber gitti, cancağızım,
ne kadar söz varsa düne ait.
Şimdi yeni şeyler söylemek lazım.
Mevlana Celaleddini Rumi

Bu hafta Türk Telekom’un KAP’a yaptığı açıklama ile, bankaların % 55 hisseyi devir almaları için gereken son işlemin de tamamlandığı anlaşıldı. Şimdi Türk Telekom yönetimindeki Oger ve Saudi Telecom temsilcilerinin çıkıp, yerine bankaların temsilcilerinin girmesini bekliyoruz.

Bekliyoruz ama ondan sonra ne olacak? Şimdilerde moda oldu, hergün birileri Türk Telekom hakkında, çeşitli ortamlarda (basın-sosyal medya) geçmişi – ödenemeyen kredi durumunu tekrarlayıp duruyorlar ama onlar eski hikayeler haline geldi. Biz onları 2 yıl önce yazdık, isteyen eski sayfalarda bulur. Bunları tekrarlamakla bir şey kazanılmaz. Bundan sonrasını yazarak, ne olacağını görmek lazım.

Bu çünkü hepimizin hayatını etkileyecek bir durum. Hem para, hem de haberleşme servis kalitesi açısından.

Kısa Hatırlatma

Önce konumuzla ilgili bölüme ait kısa bir hatırlatma geçelim ki, neden bahsettiğimiz daha iyi yerine otursun.

Türk Telekom’un 2005 yılındaki özelleştirme ihalesi ile OTAŞ’a satılan 6,55 milyar $ karşılığında satılan % 55 hissesinin peşinatı ve ilk taksidi 2005 ve 2006’da ödendi. Geri kalan da taksitliydi ama 2007 seçimi öncesinde OTAŞ birden bire peşin ödemeye karar verdi ve kredi alarak 4,31 milyar $ peşin ödedi [1]. Ancak peşinatın ödenmesi için alınan kredinin geriye ödenmediği 2013 yılında alınan yeni 4,75 milyar $’lık kredi ile ortaya çıktı [2] [3].

Bu yeni kredi ise 2013’den bu yana ödenmemiş durumda. Kredinin 1,5 milyar $’ı Akbank, 1 milyar $’ı Garanti Bankası, 500 bin $’ı ise İş bankasından ve geri kalanı diğer yabancı bankalardan alınmıştı [4]. Şimdiye kadar ödenmediği için Türk bankalarının öncülüğünde kurulan SPV (ortak girişim şirketi) OTAŞ’ın rehin verdiği % 55 Türk Telekom hissesini devir alıyor.

Ancak devir alınan sadece 4,75 milyar $’lık OTAŞ kredisi ve faizi değil. Bunun üzerine Türk Telekom’un 24 temmuz 2018 tarihli 1ci yarı finans raporuna göre 26 milyar TL kısa ve uzun vadeli yükümlülüğü bulunuyor [5]. Bunun da % 55’i bankalara geçmiş oluyor. Üstelik şirketin uzun zamandır yapmadığı fiber yatırımların yapılması da lazım.

Bütün bunların ışığında, bankalar Türk Telekom’u nasıl yönetecekler? Şimdi önemli bir soru bu..

Neden önemli? Çünkü diğer ülkelerin robotlar, otonom araçlar, yapay zeka konuştuğu günümüzde, telekom altyapımız –özel ya da şirket kullanıcısı olarak– hepimizi ilgilendiren bir konu. En başta da bankacılığı ve ticareti.

35 milyon km bakır kablo altyapısı ile özelleştirilen Türk Telekom’un elinde bugün ne kadar kaldığı belirsiz bakırlar (2013’de satış ihalesine çıkılmıştı [6]) ve sadece 270 bin km civarı fiber altyapı var. Fiber altyapının acilen milyon km düzeyine arttırılması yani yatırım yapılması lazım.

Olaya Türk Telekom tarafından bakmadan ama önce hisseleri devir almakta olan bankaların durumuna bir göz atalım.

Bankaların En Büyük Sorunu Türk Telekom mu?

Cevap; hayır!!

Bankaların önünde şu sıralar sorun çok.

En başta “özel sektör”ün önümüzdeki 1 yılda ödemesi gereken 100 milyar $’lık kredilerin çoğunluğu çeşitli Türk bankalarının üzerinde. Bunların geri dönüşü ve hatta yeni krediler konusu var.

Türk Telekom hisselerini devir alan bankaların hisselerinin durumuna baktığımızda ise şöyle bir tablo gözüküyor. Aşağıda 3 bankamızın borsadaki hisselerinin son 1 yıldaki durumu var.

Dün itibariyle durumu veren bu tablolarda, en alttaki 1 yıllık değişim rakamına bakarsanız, Türk Telekom hisselerini devir alacak olan bankaların hisse değerleri –diğer tüm bankalar gibi– son 1 yılda neredeyse yarıya yakın düşmüş. Özel sektörün kredi riskleri, bankaların hisselerini etkiliyor.

Dolayısıyla bankaların sorunları 1 değil, bir çok. Türk Telekom da şu anda bankalarının önündeki dertlerin arasında bir tanesi.

O nedenle de, danıştığımız bankacılık sektörü uzmanları diyor ki;

“Türk Telekom’un yönetimini hemen değiştirmezler. Muhtemelen bir geçiş dönemi öngörülecek. Çünkü su alıyor bile olsa, suyun üzerinde duran gemiyi gereksiz yere sallamak akıllıca olmaz. İş yönetmede doğru olan, en az 3-6 aylık tatlı bir geçiş olmalıdır. Hatta yönetim kötü bile olsa.”

Diğer yandan Türk Telekom’a yakın insanlar ise şöyle bir yorumda bulunuyorlar;

“Siyasetin Türk Telekom’dan da elini çekmesi mümkün gözükmüyor. Bakınız Turkcell’de bile durum ortada. Bankalar kendi yönetimlerini kurmaya kalksalar, profesyonel kadrolar oluşturulsa bile, içerdeki tamamı partinin adamı ya da akraba, hısım, eş, dost olan kişiler açıkta kalır. Bunun şu andaki siyasi yapı içinde oluru sanmıyoruz. Zaten herkez pek bir rahat. Kimsenin böyle bir kaygısı da yok. Hisseler bankalara devredilirken, “yönetime karışma, sadece paranı çıkarmaya ve finansal duruma bak demiş ve ancak öyle anlaşmış olabilirler”.

Yani, Türk Telekom’da değişen bir şey yok gibi gözüküyor. Bunu da şöyle yorumlayanlar var;

Sadece hasar perdelenmiş oldu. Borç sorunu çözülüyor mesajı verildi.

Ama borcu ödeyecek olan 2 sene önce yazdığımız üzere, –vergiler ya da haberleşme hizmetleri zamları şeklinde– Türk halkı olacak [7].

Türk Halkı, Telekom Borçlarını Haberleşme Zamları ile mi Ödeyecek?

Yukarıda da belirttik; bankaların devir aldıkları % 55 Türk Telekom hissesine karşın, şirketin Oger’in bu tarafa aktarılan borcu ve kendi borcunun toplamı yaklaşık 10-12 milyar $ gibi gözüküyor. Bu borcun durmadığını, kur farkı ve faizi olduğunu da düşünürsek, bankaların devir alma işlem pek rasyonel gözükmüyor.

O zaman rasyonellik nasıl sağlanmış, tahmin etmeye çalışalım (herhalde bir rasyonel nokta vardır). Bilmediğimiz bir aksiyon planı vardır. Mesela vergi muafiyeti gibi bir yol mu izlenecek? Ama devletin vergi toplamda “gizli tahsildar” olarak kullandığı operatörlerden, vergi kaldırması hele mevcut ortamda zor.

O zaman başka bir yol şirketin karlılığını arttırmak olacaktır. Bunun 2 yolu var. Birisi “öyle göstermek”. Ama bu zaten 2-3 yıldır yapılıyor. Nereden anlıyoruz? KPMG’nin 2017 yılı sonunda bilanço önüne koyduğu ve denetleme sektöründe pek de alışılmadık olan notu bize bunu düşündürüyor (KPMG’ye de bravo doğrusu).

Diğer yandan Türk Telekom’da finansman masrafları nedeniyle son 5-6 yıldır, karların düşmesi söz konusu. O zaman karlılığı arttırmak için tek yol “zaten yok olan rekabeti iyice yok etmek” şeklinde kalıyor. Yani telekom sektöründe 2004’de başlatılan serbestleşmenin fiili olarak durdurulup, sesli arama ve internet fiyatlarına aşırı zamlar yapılması. $ kurlarındaki artış, bu zamların zaten bir kısmını mantıklı gösterecektir.

Yani önümüzde bankalar kadar biz haberleşme servisleri kullanıcılarının da düşünmesi gereken bir sorun var.

OTAŞ’tan ya da Hariri’lerden Paralar Geri İstenecek mi?

Bir de hiç konuşulmayan bir konu var. O da OTAŞ yani Haririler, Türk Telekom ihale parasını tam ödemediği halde, 5,7 milyar $ temettü aldılar [8]. Krediyi ödemediklerine göre, özelleştirme bedelini de ödememiş oluyorlar. Yani ihale şartları yerine gelmemiş oluyor. OTAŞ’ın sahibi Haririlerden, sadece ödemedikleri borçlar değil, aynı zamanda temettülerin de geri alınması gerekmez mi? Bu konuda neden bir çaba görmüyoruz? Neden OTAŞ’ın Tbank’taki hisselerini satıp gitmesine de kimse ses çıkarmadı [9].

Bu konuda ilginç bir tweet’i de aşağıda sunalım;

Telekom soygunu Lübnan Al Akhbar gazetesinde manşet. Hariri’nin paraları iç ettiğini yazıyor. Birinci sayfada geniş yer verilen fotoğraflı haber ise kayıplarla ilgili. Başlık: Neredeler? https://t.co/mTK0MVC8a7

— Musa Özuğurlu (@musaozugurlu) August 30, 2018