3 bölümlük bu yazı dizisinde, internet uzantısında Amerika Teknoloji Borsası Nasdaq’da olup bitenler ve nedenleri analiz ediliyor.
Daha önceki iki bölümde Büyü Nasıl Bozuldu; Amerikan Ekonomisi ve Internet ve Yeni Ekonomi:Amerikan Rüyası Nasıl Kabusa Döndü? yayınlamıştık. 3.bölümde ise İnternet Girişimcilerine, “bugün yatırımcıların sektöre bakış açıları” veriliyor. İlginizi çekeceğini düşünüyoruz.
—————————————————————————
Geçtiğimiz dönem o kadar çok risk fonu anlamsız işlere yatırıldı, yatırımlar o kadar boşa gitti ki; yatırımcılar belirsizliğin karanlık sularına karşı ilgilerini kaybettiler. Ek olarak kendilerini, 18 ay öncekinden daha fakir hissediyorlar. Daha önceki anlamsız taşkınlığın yarattığı çok büyük bir hisse kalabalığı var (bazıları kurtarılabilir, bazıları kurtarılamaz). Diğer yanda da, Risk Yatırımcılarının çoğu, daha önce yatırım yaptıkları firmaları ayakta tutmaya çalışıyorlar. Hummer Winblad Venture Partners ya da Benchmark Capital Partners gibi efsanevi şirketler yatırımcılarından özür bile dilediler.
Bu arada başka bir dinamik daha çalışıyor. Bir sürü halka açık firma 5 $’ların hatta 1$’ların altında satılıyor iken, neden bir start-up’a para yatıralım. InterNap, Kana Communications veya Global Crossing gibi firmalar ilk akla gelenler. 25,000 – 100,000 $’a bu şirketlerin bir sürü hisselerini satın alabilirsiniz. Bu bakış açısı, Art Lutzke gibi disiplinli yatırımcılara özgü. Art Lutzke eski genel müdürü S.G.Cowan çalışan ama ilk yıllarında olan şirketlere yatırım yapıyor.
Bu anlattıklarım, yeni ve kazanması mümkün projelere yer yok anlamına gelmiyor. Ama “düşük değerlendirilme döngüsüne” karşı durulmalı. Aksi takdirde, yatırım değeri baştan düşüyor. Bu sık sık karşılaşılan bir durum. Çünkü nakit ihtiyacındaki şirketler, hayatta kalmak için ne gerekirse yapıyorlar ve ne verilirse onu alıyorlar. Bu da ilk başta yapılan yatırımlara ilave risk getiriyor.
Çoğu yatırımcı parayı bu şekildeki şirketlere yatırıyor Mesela, Technology Seed Capital Partners, LP’den Adrian Alexander böyle çalışır. Mr. Alexander’a göre, “bu sularda yatırım yapmanın anahtarı, 1) Firmaya kendi ayakları üzerinde durabilecek düzeyde finansman sağlamak, 2)Anlaşma şartlarını onları masada bırakmayacak şekilde ayarlamak”tır.
Bu sözlerdeki mesaj şöyle; bazı girişimciler sokakların şeker ve altın kaplı olmadığını gördüklerinden şaşırıp ya da depresyona girerlerken, akıllı olanlar aşağıdaki bileşenleri bir araya getirmeyi başarırlar. 1) iyi fikir, 2) Projeye odaklanmış iyi bir yönetim kadrosu, 3) Konseptin başarısının ispatı, 4) dışarıdan gelecek fikirlere açık olmak, 5) Gerçek değerin yaratılması ya da çabuk gerçekleşecek bir sistem oluşturulması ve 6) proje kazancı ya da bayilerin finansörlüğü dışı, gerçek satışlara dayalı gerçek gelir.
6.madde özellikle önemli. Çünkü yatırımcı şirketinizin mevcut bir geliri varsa projenize para ödemeye daha kolay karar verir. New York New Media Angel Investors Program Müdürü Ben Goodman’a göre,
“Proje olmaktan fazlasını yapın. Gerçek gelir, hem finans modellerinize kredibilite sağlar hem de nakit ihtiyacınızı küçültür”.
Gerçekten de böyle davranırsanız, şirketiniz yatırımcıya daha cazip gelir.
Yakınlarda bir adam bana projesini anlattı. Restaurantta sırada bekleyen kişilere, “küçük ekranı olan bir alet ile reklam gösterme”. “Neden?” diye sordum. “Neden insanlar vakitlerini böyle geçirsinler ki?” Adam “İnsanlar boş konuşmalar yapacaklarına, reklam seyredebilirler” dedi. Bu projenin ne kadar anlamsız olduğunu anlayamıyorsanız, lütfen girişimci olmaktan vazgeçip belediyede memur olun.
Yine bana gelen başka bir fikir ise “Kadınların Görünüşüne” yönelik bir site. Kadınlara kendilerine uygun saç rengi, makyaj, mücevher ve kıyafete dair tavsiyeler verecek. Bu, internetle televizyon beraberliğinin mükemmel bir örneği. Ama ben AOL/Time Warner, Viacom ya da Fox dururken neden bilmediğim bir şirketin hisselerini alayım? Onlar ister net ister TV olsun, bu tür “Program”ları yapmayı gayet iyi biliyorlar.
Siz yapabiliyorsunuz diye yapılmalıdır anlamına gelmiyor. Özellikle de “başkalarının parası” ile. Okul projelerini, iş hayatı sanmayın.
Medya’nın oyununa da gelmeyin. Bugün aldığım bir mektup şöyleydi;
“Sayın Okuyucular; 6 haftadır ilginç bir eğilim saptıyoruz. Ekonomik sorunlara ve devam etmekte olan savaşa rağmen, risk yatırımları son derece sağlıklı ve dengeli gidiyor. 6 haftadır, 500 M $/hafta’lık bir düzeyi tutturmuş durumda. Sadece bugün, database ve e-mail izleme sistemimiz 230 M$’dan fazla yatırım yapıldığına işaret ediyor. Verimli bir hafta değil mi? “
Sonra ??? Bir mail aboneliği ve konferans katılım formu.. Deja Vu… Ben bunu daha önce görmüştüm!!!
Gerçek farklı. Yatırımlar azalıyor. Nedenlerini önceki 2 yazımızda anlatmıştık. Mesela; Venture Economics ve the National Venture Capital Association’nın birlikte yaptıkları bir çalışmaya göre, yatırım miktarı 2000 yılının ilk çeyreğinde rekor kırmıştı. Tam 22.7 Milyar $. Bu çeyrekte Risk Yatırımcıları, 139 firmanın yarısından fazlasını halka açtılar. 7.1 Milyar $dan fazla para döndü. Ama şimdi “kolay bir çıkış stratejisi – exit strategy” yok. Bu da yatırımcıları daha sinirli ve temkinli yapıyor.
Son borsa çalkalanmaları, start-up firmaların halka açılmak zorunda olduklarını gösterdi. Bu nedenle çoğu risk yatırımcı firma likidite krizi yaşıyor. Paraları yüksek fiyatlarla aldıkları şirketlerde bağlı kaldı. Geri almak da mümkün olamadı. Bu nedenle bazı yatırımların ölmesine müsade ediyorlar. Böylece desteği en çok gelir getirebilecek gözüken işlere yöneltiyorlar.
Yani risk sermayecilerinin yönü değişti. Birleşmelere ve satın almalara yöneldiler. Sizin genç şirketiniz, kendi başına çok cazip bir yatırım olabilir. Ama başka bir firma tarafından satın alındığında, kurallar işi zorlaştırıyor. Şirketlerin kuralları, yönetimleri birleşeceği için iş zorlaşıyor. Yatırımcıya ise, değerleme ve performansı belirlemeye yönelik olarak tam fikir vermiyor. Sonuçta, olayın çözümlenme süresi, çoğu yatırım fonunun katlanabileceğinden daha uzun bir süre alıyor.
Bu arada, faiz oranlarının düşmesinin ve hükümetin piyasaya likidite vermesinin, bankaların kredi musluklarını açacağı aptallığına düşmeyin. Tam tersi geçerli. Amerikan Hazine Departmanı bankaları düzenler. Kredi olanaklarını kısmaları ve geri ödenmeyen kredi kayıplarını yükseltmemeleri istenir. Bu da kredi başvurularını zorlaştıracaktır.
Marketler, 11 eylül öncesi dönemlerine hemen hemen döndüler. Ama kimse yeni yatırım yapmıyor. Yine de hayat belirtileri var. Herşey sonuçta daha iyi olacak. Yeni ürün çeşitleri gerekecek, yeni keşifler üretimi ve yatırım döngüsünü sürükleyecek.
Şu anda, girişimciler işleri eski usül sürdürmek zorundalar. Önce servisi ya da ürünü geliştir, sonra müşterileri bul. Sonra işini kur ve para kazanılabileceğini göster. Biliyorum sıkıcı ve tek yönlü. Ya da bazı politikacıların söylediği gibi “Ekonomi aptal bir oyundur”.