General Motors salı günü yaptığı açıklamada, Kuzey Amerika’daki üç kamyonet montaj tesisinin önümüzdeki hafta kapatılacağını söyledi. Çünkü küresel yarı iletken (çip) kıtlığı sürüyor.
Otomotiv endüstrisi bugünlerde çok sıkıntılı, çünkü tedarik zincirinde, salgın ve Çin-ABD Ticaret savaşından kaynaklanan zorluklar mevcut. Tedarik edemedikleri mallar “nadir metaller” dediğimiz madenlerle ilgili konular ve Yongalar.
Klasik otomobillerde konforu, sürüş güvenliğini ve veri güvenliğini artırma veya yakıt tüketimini ve zararlı emisyonları azaltma gibi konularda zaten yonga kullanılıyordu. Örnek vermek gerekirse; hava yastığı, klima, ışık ve şanzıman kontrol sistemleri, ana tahrik sistem dönüştücülerinde, elektrikli camlarda, hidrolik direksiyonda, ön cam sileceklerinde, yakıt pompasında, eksantrik milinde ve krank milinde ve hızın ölçülmesi için tekerleklerde kısacası pek çok yerde kullanılırlar.
Ama elektrikli arabalarda daha önemli hale geldi, lityum pilleri, kalıcı mıknatıslar gibi motor parçalarında önemli.
Modern bilgisayar çağını mümkün kılan şey; silikon yongalardır (chip). Günümüzde akıllı dediğimiz her şey, “yonga içeren (chip) şeyler” anlamına gelir. Günümüzde bilgisayarların yanısıra aydınlatmadan, otomobillere, kolumuzdaki saatlerden drone’lara kadar herşeyin içinde bu yongalar bulunuyor[1].
Teknoloji gelişirken, yonga ihtiyacı da büyüdükçe büyüyor. Ancak dünyada yonga üretimi çok az firma tarafından yapılıyor. Bunu derken şuna da işaret edelim. Teknoloji batıda ama üretim doğuda yapılıyor.
Salgın Döneminde Ne Oldu da Çip Sıkıntısı Yaşanıyor?
Bugünlerde dünyayı en çok rahatsız eden konularından birisi, salgınla başlayan süreçte maalesef “yonga tedarik sorunu” yaşanıyor. Bunun nedenlerine şöyle bakalım;
- 2020’ye, son 2-3 yıldan beri sürmekte olan ama 2019’da alevlenen ABD-Rus Ticaret Savaşı ile girdik. Bu dönemde Yarı İşlemci Pazarına, dünyanın en büyük cep telefonu üreticilerinden birisi olan Huawei’e “işlemci satılmayacak” talimatı verildi.
- Yonga –teknolojisi değilse de– üretiminin büyük bir kısmı Uzakdoğuda yapılıyor (Aşağıda pazar paylarını görüyorsunuz, % 28 TSMC ve % 13 UMC ikisi de Taiwan firması, arkadan % 11 ile gelen SMIC Çin, % 10 ile gelen Samsung Güney Kore Yani % 62 bu 4 firmanın payı)
- 2020 yılının ilk 2 çeyreği Covid-19 salgını nedeniyle önce belirsizlik, sonra kapanmalar ve de talep azalması yüzünden büyük üretim kayıpları ile geçti.
- Otomotiv üreticileri de bu dönemde üretimi –azalan talebe bağlı olarak– azalttılar.
- Bu üretim ve dolayısıyla da satışların azalması bir yandan da “tedarik zinciri taşımacılığı”nı zorladı ve bazı aksamalarla birlikte fiyat patlamaları gördük.
- Tam tersine, 2020 sonbaharında talep patladı. Çünkü son 20-30 yılın “Just-in-Time” modeli olan stoklama şeklinin, bir acil durumda kötü tepeceği anlaşıldı ve tüm dünyadaki tüccarlar, sonbaharda stoğa talep yaptılar. (Nitekim, Dünyanın en büyük işlemci üreticisi olan TSMC yani “Taiwan yarı iletken üretim firması” 4.çeyrekte satışların % 27 arttığını söylüyor. Gerçi “araba için işlemci” pazarı halen toplam işlemci pazarının % 3’ü durumunda..)
- Bir yandan da salgından korunma nedeniyle, insanlarda toplu taşımadan kaçarak (servis gibi), araba satın alma motivasyonu yükseldi.
- Diğer yandan işlemci endüstrisi diğer alanlarda da yükselen taleple uğraşıyor (evde yaşamanın getirdiği ilave bilgisayar ya da tüketici elektroniği, oyun konsolları vs ihtiyaçları arttı).
- Talepteki beklenmedik artış, kıtlığın tek faktörü değildi: Bir dizi öngörülemeyen felaket de yarı iletken tedarik zincirini karıştırdı. Şubat ayında Teksas’ta korkunç bir soğuk, en iyi yonga üreticilerindeki fabrikaları kapattı. Tayvan’da kuraklık en büyük üretici TSMC’yi zorluyor. Ardından, mart ayında, endüstri için önemli bir çip tedarikçisi olan Japonya’daki Renesas’taki bir fabrikada yangın çıktı.
2021 Yılında Otomotiv Endüstrisi Çip Sıkıntısını Yoğun Yaşıyor, Tedarik 7-8 Ayda Karşılanıyor
Yarı iletken kıtlığı otomotiv endüstrisindeki şirketleri üretimi kısmaya zorluyor. Sektör analistleri, bu durumun, üreticisi, tedarikçisi ve bayileri ile tüm sektöre 110 milyar dolara mal olabileceğini tahmin ediyor[2].
Otomobil fabrikaları sonbaharda hayata döndüklerinde, yeni nesil bilgi-eğlence sistemleri, motor kontrol sistemleri ve diğer işlevler için ihtiyaç duydukları işlemciler açısından sorun yaşamaya başladılar. Montaj hatlarını kapatıyorlar.
Araçları montaj hattından çıkarmayı başaran otomobil üreticileri, bunu bazı üst düzey özellikler ve gelişmiş sürücü destek sistemlerindeki en son gelişmeler olmadan yapıyor .
Dünyanın en büyük yarı iletken üreticisi olan TMSC (Tayvan Semiconductor Manufacturing) başkanı yatırımcı toplantısında haziran ayı sonuna kadar müşteri talebinin “minimum gereksinimini” karşılayabileceklerini ama araba yongalarında tedarikin en az 7-8 ay sürdüğünü söyledi.
Bu arada yonga üreticileri, bir yandan hala salgınla uğraşırken (eleman çalıştırma koşullarının değişikliği gibi), diğer yandan acil yatırım yapma kararı aldılar. Bunları daha önce yayınlamıştık.
Bu yazıda otomotiv sektöründeki durumu anlattık. Bir sonraki yazıda, “evimizdeki eşyalara” etkisini sonra da genel olarak çip krizini anlatacağız.
[1] Wiki-Turk : Yonga (Chip) Türleri
[2] Chip shortage expected to cost auto industry $110 billion in revenue in 2021