Ukrayna işgali ve arkasından İran isyanı için en kritik haberleşme aracı Telegram oldu. Bu nedenle de kurucusu Pavel Durov bir hayli itibar kazanmış durumda. Kimliği ve yaptıkları merak ediliyor. Hatta Ukrayna’da bir kült figür haline dönüşmüş durumda.
Rusya’nın Facebook eşdeğeri “VKontakte (VK)” uygulamasını geliştiren kişi olduğu için, doğu blokunun Mark Zuckerberg’i olarak da adlandırılan Durov, bugün 500 milyon aktif kullanıcısı olan ve 30 milyar $ değer biçilen anlık mesajlaşma uygulaması Telegram’ın sahibi.
Zuckerberg, Facebook’un arkasından önemli bir uygulama olan Whatsapp’ı, 2 kurucusundan (Brian Acton ve jan Koum) 19 milyar $ karşılığında satın alırken, Durov 2013’de Telegram’ı kardeşi Nikolai ile birlikte kurdu ve bugün sahibi durumunda.
Kiev’den (Ukrayna), Sibirya’ya sürülen soylu bir aileden gelen Durov St Petersburg’da doğdu. VK’yı 2006 yılında kurdu. VK ona hayli ün kazandırdı. Rusya’nın “en ünlü girişimcisi” olarak tanındı. Ancak Durov, Kremlin’in Ukraynalı protesto liderlerinin Vkontakte verilerine erişme taleplerini reddetti. Nisan 2014’te Vkontakte CEO’luğundan kovuldu. Oligark Alisher Usmanov’un sahibi olduğu Mail.Ru grubu, o yıl VK’yı 1,47 milyar dolara satın aldı. Sonra da devlet kuruluşu olan Sogaz sigorta firmasına sattı.
37 yaşındaki Durov evini basan özel harekat polisler nedeniyle 2014 yılında Rusya’dan kaçmak zorunda kaldı. 2017 yılında Dubai’ye taşındı. Telegram’ı da Dubai’ye taşıdı. Fransa hükümetinin internet sitesine göre Durov, 25 Ağustos 2021’de Fransız vatandaşlığına alındı . Bugün Durov’un servetinin 15,1 milyar $ olduğu hesaplanıyor. Durov, dünyanın en zengin 112. kişisi
Telegram uygulaması 2018 yılında, gizli servisin yeniden kullanıcı verilerine erişim talebini reddettikten sonra Rusya’da yasaklandı ama kullanıcıların yüksek sesli protestoları nedeniyle yeniden çalışır hale getirildi.
Ukrayna İşgalindeki Rolü
Pavel Durov, Ukrayna işgalinde “anne tarafım Kiev’den Sibirya’ya göç ettirilmiş Ukraynalı bir aile” diyerek Ukraynalıların yanında yer aldı.Rusların Ukrayna işgali başladıktan hemen sonra (7 martta) kanalında yayınladığı mesajda şunları belirtti;
Gönderilerimi takip ediyorsanız bilirsiniz ki annem tarafından Kiev’den ailemin izini sürüyorum. Kızlık soyadı Ukraynalı (Ivanenko) ve bugüne kadar Ukrayna’da yaşayan birçok akrabamız var. Bu trajik çatışmanın hem benim hem de Telegram için kişisel olmasının nedeni budur.
Bazı insanlar, bir zamanlar Rusya’da yaşadığım için Telegram’ın Ukraynalılar için daha az güvenli olup olmadığını merak ediyor. Bu insanlara Rusya’daki kariyerimin nasıl bittiğini anlatayım.
Dokuz yıl önce Rusya ve Ukrayna’nın en büyük sosyal ağı olan VK’nın CEO’suydum. 2013 yılında, Rus güvenlik kurumu FSB, Rusya yanlısı bir Devlet Başkanını protesto eden Ukraynalı VK kullanıcılarının özel verilerini onlara vermemi istedi.
Bu taleplere uymayı reddettim. Çünkü bu, Ukraynalı kullanıcılarımıza ihanet etmek anlamına gelebilirdi. Daha sonra kurduğum şirketten kovuldum ve Rusya’dan ayrılmak zorunda kaldım.
Şirketimi ve evimi kaybettim ama tekrar yapardım – tereddüt etmeden. FSB’den gelen emrin taranmış halini ve onlara ticari markamla –kapüşonlu bir köpek– verdiğim nisan 2014 yanıtımı okuduğumda gururla gülümsüyorum.
Taleplerine karşı çıktığımda, kişisel olarak risk benim için yüksekti. Hala Rusya’da yaşıyordum ve ekibim ve eski şirketim de o ülkedeydi.
O zamandan beri uzun yıllar geçti. Pek çok şey değişti: Artık Rusya’da yaşamıyorum, artık orada herhangi bir şirketim veya çalışanım yok. Ancak bir şey aynı kalıyor – ne olursa olsun kullanıcılarımızı destekliyorum. Mahremiyet hakları kutsaldır. Şimdi her zamankinden de daha fazla.
Twitter’da 1,3 milyon takipçisi olan Durov Kimseyi Takip Etmiyor
Pavel Twitter ve Instagram kullanıcısı. Twitter’da 1,3 milyon, Instagram’da 800 bin takipçisi var. Twitter’da bir zamanlar sadece Elon Musk’ı takip ediyordu ama şimdi bu da yok.
Ağustos 2017’de Durov’un Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i parodileştiren Instagram gönderisi viral oldu. Putin sık sık üstü çıplak resimler çektiriyor. Durov da “Gömleksiz Putin Meydan Okuması” isimli bir gönderi ile kullanıcıların çıplak göğüslü Putin tarzı fotoğraflarını paylaşmalarını çağrısı yaptı. Binlerce kişi hashtag ile fotoğraflarını paylaştı.
Zaman zaman sosyal medya mesajlarında da epeyce alaycı olabiliyor. Ama Silikon Vadisinden hoşlanmıyor ve “IT işi yapmak için iyi bir yer değil” yorumu yapıyor.
Kapitalist Tekeller ve Sosyalist Diktatörlükler Eşit Derecede Kötüdür
Biraz da siyasal fikirlerine bakalım. Şubat 2021’deki bir mesajı aynen şöyle;
“Kapitalizm <-> sosyalizm” muhalefeti modası geçmiş görünüyor. “Merkezileşmeye karşı ademi merkeziyetçilik” açısından düşünmeyi tercih ederim.
İnsanlar, 150’den az kişiden oluşan küçük gruplarda en iyi performansı gösterecek şekilde evrimleşmişlerdir. Bu nedenle, merkezileşme ve aşırı hiyerarşinin olduğu her yerde verimsizlik ve yeterince kullanılmayan insan potansiyeli vardır.
Kapitalist tekeller ve sosyalist diktatörlükler eşit derecede kötüdür. Doğal bir ortamda, her küçük topluluk seçkin bir lider ve bağımsız bir düşünür üretebilir. Günümüzün trilyon dolarlık tekeller ve şişirilmiş hükümetler dünyasında, yüz milyonlarca insanın potansiyeli, yapay toplumsal yapılarımızın dayattığı sınırlamalar tarafından bastırılıyor.
Facebook gibi büyük şirketlerde çalışan on binlerce insanın Telegram’daki küçük ekibimizin uyguladığı şeye ayak uyduramamasının nedeni budur.
Bu aynı zamanda Rusya gibi ülkelerin kendi yetki alanlarında küresel markalar üretip elde tutamamalarının da nedenidir. Aşırı hiyerarşiler ve kişisel özerklik eksikliği üzerine kurulu organizasyonlarda ve toplumlarda gerçek yaratıcılık nadirdir.