Türk Telekom 4 aralıkta, 8,5 milyonu ADSL ve 3,5 milyonu Fiber olan kendi bireysel müşterileri için AKN’siz fiyat tarifesini açıkladı. Adil Kullanım Noktası (ya da eskiden AKK-yani nokta yerine kota derdik, ikisi aynı şey) olmayan fiyatlar aşırı zamlı olduğu için pek çok kişiyi rahatsız etti [1] [2] ve tüketicilerden “diğer İnternet Servis Sağlayıcılara (ISS) geçeriz” diyenler oldu.
Tarifeler belli olduğunda da [3], daha belli olmadan 2 yıl önce de yazdık [4], maalesef çok fazla seçenek yok. Çünkü serbestleşme yani “Türk Telekom dışındaki operatörlerin de kendi şebekelerini kurmaları” dönemi 2004’de başlamasına ve bunu yönetmesi gereken düzenleyici kurul olan BTK 2000 yılında kurulmasına rağmen, halen Türkiye’de tek bir şebeke (altyapı) var. Bunun yanında Superonline’ın kısmen yapabildiği hatlar var. Bir de 1997’de başlayan kablo firmalarının hatlarını 2007’de geri alan Türksat’ın elindeki, o zamandan bu yana fazla gelişmeyen kablo altyapısı var[5].
Diğer az sayıda kalan işletmeci Türk Telekom altyapısını kullanarak hizmet veriyor. Yani Türk Telekom onların da hizmet kalitesini ve de fiyatlarını belirlemiş oluyor.
Üstelik bu altyapının kapasitesi, –her zaman yazdığımız üzere– olması gerekenin çok daha altında.
Altyapı yapacak şirket mi yok?
“Altyapı neden yok, Altyapı yapacak şirket mi yok?” diyor olabilirsiniz. Olmaz olur mu? Altyapı yapmak için BTK’dan “kullanım hakkı” lisansı alan 12 firma var. Bildirim altyapı lisansı alan ise 134. Ama yıllardır tüm çabalara karşın altyapı firmaları altyapı döşeyemiyor ya da paylaşamıyor.
Neden mi? Çünkü altyapıyı döşemek için kazmak lazım veya Türk Telekom’un mevcut boru ve kanallarını diğer işletmecilerin kendi kablolarını çekebilmeleri için açılması (buna tesis paylaşımı deniliyor) gerekiyor. Serbestleşme bunun için var.
- Kazmak için, yerel yönetim yani belediyeden izin almak lazım. İşte olayın tıkandığı ana yerlerden birisi burası. Örneğin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi 2010’dan bu yana kazı izni vermiyor (Türk Telekom imtiyaz çerçevesinde bu izni rahat alıyor. Onun dışındaki firmalar alamıyor) [6].
- Kazılmasa da, daha önce kazmış olanla tesis paylaşımı yapılması lazım. 2004’deki serbestleşme ilanı gereğince böyle olmalı. Ama servis sağlayıcı firmalar uzun zamandır Türk Telekom’un tesis paylaşımını yapmadığı ve sürekli geciktirdiği şikayetleri yapıyorlar. 2017’de de Rekabet Kurumundan (3-4 yıl süren soruşturma sonucunda) yaklaşık 35 milyon TL ceza da çıktı. Ama hala tesis paylaşımı zayıf. Çünkü BTK bu konuda ısrarcı olmuyor, Türk Telekom da yapılan paylaşım taleplerine karşı yakın davranmıyor. (eski BTK başkanı ve şimdi Bakan Yardımcısı olan Fatih Ömer Sayan’ın Türk Telekom Yönetim Kurulu Başkanı olduğunu hatırlatalım).
İnternetini savunan bir tüketici inisiyatifi de gözükmediği için, altyapı bu durumda.
İnternet Kullanıcısının Hakettiği Kalite ve Hız Bu mudur ?
20 yıla yakın süredir, Türkiye’deki internetin kalitesinin ve hızının düşüklüğünü yazıyoruz. İnternet tüketicisini uyarmaya çalışıyoruz. 2-3 şikayet mesajı atılsa da, kimse daha iyisini talep etmiyor. Günden günde daha kötü hale gidiyoruz. toplum peşine düşmüyor
Öyle ki; Kablonet güya AKN’siz fiyat ilan ediyor ama daha kötü. Yani ayın sonlarına doğru belli bir kotaya ulaşınca düşen hız, bu sefer kotasız ama her gece mesela tam da film seyredeceğiniz saatte düşüyor. Çok ilginç. Bunu gören tüketici yok mudur? Bireysel aboneye sınırsız diye sattığı aslında akşam tarifesi. Yani gündüz kullanamayacağınız mesela 25 Mbps satıyor ama siz bunu akşam seyrettiğinizde hız 10 Mbps’eye düşüyor. Yani siz zamlı tarifeden 25 Mbps alıp, bunu 10 Mbps olarak kullanıyor durumunda kalıyorsunuz.
Tekel Neden Sürüyor? Serbestleşme Neden Olamıyor?
Dediğimiz gibi hepimizin gözleri önünde, Türk Telekom hala tekel durumunu sürdürüyor. Üstelik tekel durumu ona da yaramış değil. 2018 ilk 9 ayda 3,6 milyar TL zarar açıkladı. Bakalım yıl sonunda ne olacak? (kurdan şimdiden 1,5 milyar gibi artıda)
2004’de ilan edilen “telekom sektöründe serbestleşme” ile birlikte altyapının çeşitlendirilmesi ve yatırım yapılması gerçekleştirilecekti. İlaveten 2000 yılında kurulan BTK, “tüketiciyi korumak” amaçlı olarak piyasanın serbestleşmesinin denetleyicisi olmalıydı ama tam tersine çalıştı. Nerden mi biliyoruz? İşte tablo ortada. Bu tablo böyle olmasaydı, BTK’yı tebrik ediyor olmalıydık.
Bugün Türk Telekom altyapısından ayrı olarak, biraz Kablonet’in –2007’de 5 özel firmadan teslim aldığı kablolar sayesinde– biraz da Superonline’ın —2010’da İstanbul Büyükşehir Belediyesi kazı izinlerini durdurana kadar İstanbul’da yapmış olduğu bir miktar fiber ile diğer şehirlerde döşediği fiberler sayesinde—, altyapısı mevcut.
Dolayısıyla diğer internet servis sağlayıcılar (ISS) Türk Telekom’dan aldıkları hizmet kalitesini ve fiyatlara gelen zammı müşterilerine yansıtmak zorunda kalıyorlar.
Türk Telekom’un Toptan Port Fiyatları
Türk Telekom bireysel fiyatlarını duyurduktan kısa bir süre sonra, toptan yani diğer operatörlere vereceği altyapının fiyatlarını da o firmalara açıkladı. Bu bölümde bu fiyatları inceleyecek ve ne gösterdiğini yorumlayacağız.
Türk Telekom’un Nisan 2017’deki port için toptan fiyatları şu şekildeydi;
Bu fiyatlara Türk Telekom’un yaptığı zamlar aşağıdaki gibi;
Altyapı | Hız | 2018 THK’lı port | 2019 Yeni THK’lı Port Liste | 2019 Yeni THK’lı Port İndirim | İndirimli zam oranı |
ADSL | 512/128 | 10,58 | 17,57 | 17,57 | %66 |
ADSL | 1.024/256 | 10,58 | 17,57 | 17,57 | %66 |
ADSL | 2.048/512 | 10,58 | 17,57 | 17,57 | %66 |
ADSL | 4.096/1.024 | 10,58 | 17,57 | 17,57 | %66 |
ADSL | 8.192/800 | 10,58 | 17,57 | 17,57 | %66 |
ADSL | 8.192/1.024 | 10,58 | 17,57 | 17,57 | %66 |
ADSL | 12.288/800 | 10,58 | 17,57 | 17,57 | %66 |
ADSL | 16.384/800 | 10,58 | 17,57 | 17,57 | %66 |
ADSL | 16.384/1.024 | 10,58 | 17,57 | 17,57 | %66 |
VDSL2 | 16.384/2.048 | 12,02 | 20,07 | 18,57 | %54 |
VDSL2 | 24.576/3.072 | 13,52 | 21,07 | 19,57 | %45 |
VDSL2 | 32.768/3.072 | 13,52 | 21,07 | 19,57 | %45 |
VDSL2 | 32.768/3.072 | 13,52 | 21,07 | 19,57 | %45 |
VDSL2 | 35.840/3.072 | 13,52 | 21,07 | 19,57 | %45 |
VDSL2 | 51.200/4.096 | 19,02 | 22,07 | 20,57 | %8 |
VDSL2 | 76.800/4.096 | 19,02 | 22,07 | 20,57 | %8 |
VDSL2 | 102.400/4.096 | 19,02 | 22,07 | 20,57 | %8 |
Fiber | 4.096/1.024 | 22,07 | 19,57 | ||
Fiber | 24.576/1.024 | 14,16 | 22,07 | 19,57 | %38 |
Fiber | 24.576/3.072 | 14,16 | 22,07 | 19,57 | %38 |
Fiber | 35.840/3.072 | 14,16 | 22,07 | 19,57 | %38 |
Fiber | 51.200/4.096 | 19,66 | 23,07 | 20,57 | %5 |
Fiber | 76.800/4.096 | 19,66 | 23,07 | 20,57 | %5 |
Fiber | 102.400/4.096 | 19,66 | 23,07 | 20,57 | %5 |
Fiber | 1.048.576/4.096 | 19,66 | 23,07 | 20,57 | %5 |
Fiber | 102.400/4.096 | 19,66 | 23,07 | 20,57 | %5 |
Fiber | 1.048.576/4.096 | 19,66 | 23,07 | 20,57 | %5 |
Ayrıca Toptan Transmisyon Fiyatları Henüz Tartışılıyor
Türk Telekom’dan toptan hat alan servis sağlayıcıların, port dışında bir de transmisyon masrafları var. Bu konuda da henüz tartışma var. Türk Telekom kullanıcı başına 900 Kbps ile ve katsayısı daha düşük olan bir formül oluşturmuş durumda. Karmaşık olduğu için burada detayını vermeyeceğiz. Sadece görüşleri iletelim; katsayı düşük olduğu için başta daha düşük fiyat gözükse de, sınırlar kalktığı için daha hızlı bir şekilde yükseleceği aşikar. Yani 900 çok kısa sürede aşılacak gözüküyor. Dolayısıyla Türk Telekom burada da bir kurnazlık sergiliyor. Umarız BTK buna el koyar ve transmisyondaki sınırı 1.500’e yükseltir.
Toptan Fiyatlar Neye İşaret Ediyor?
Toptan fiyatlara yapılan zammın şekline bakıldığında, diğer servis sağlayıcıların Türk Telekom’dan toptan alacakları ADSL ile Fiber arasındaki makasın düştüğü görülüyor. Yani ADSL 17 TL’lerde, Fiber 20 TL’lerde. Bunun gösterdiği şu; Türk Telekom yüksek sayıda abonesi olan (% 80 abonesi 16 Mbps altında) ADSL hatlarda toptan fiyatı yüksek tutarak, servis sağlayıcı firmaları, fiyatlar yüksek olduğu için daha az satabildiği fibere doğru yönlendirmeye çalışıyor.
Tarifede, ADSL’de % 66, VDSL’de % 54, % 45 ve % 8, Fiberde ise % 38 ve % 5’lerde zam yapılmış durumda.
[1] Türk Telekom, Limitsiz Tarifelerini Duyurdu
[2] EMO : İnternete Ulaşım ve İnternet Paylaşımı Üzerindeki Baskılar Artıyor
[3] 1 Ocakta Başlayan AKNsiz Tarife ve Ücretlerin Karşılaştırılması
[4] Adil Kullanım Kotası (AKK) Kaldırılmadı, Hız Değişikliği Oldu Ama AKK Kaldırılınca Ne Olacak?
[5] AKN Kalktı Ama Türksat 7’den Sonra İnterneti Yavaşlatıyor.. Bu da Nesi?