Telkoder’in başkanı, Eser Telekom Genel Müdürü Yusuf Ata Arıak bugün saat 11’de hastanede hakkın rahmetine kavuştu. Yusuf Bey yaklaşık 5 senedir kanser tedavisi görüyordu.
Arıak yarın (7 nisan 2020) günü Ankara Karşıyaka Mezarlığı, Eski Camii (Mermerciler Camii)’nde saat 11’de kılınacak olan cenaze namazının ardından Karşıya Mezarlığı’nda defnedilecek.
Arıak ailesi cenazeye Çelenk gönderilmemesini ve arzu edenlerin “Yusuf Ata Arıak Burs Fonu” için bağışta bulunmasını istiyor.
Arıak ile ocak ayında röportaj yapmıştık. Bu röportajı düzeltmesi için kendisine göndermiştik ama geri dönmemişti. Bu röportajı şimdi yayınlıyoruz.
Yusuf Ata Arıak haberleri için (burayı tıklayınız)
turk-internet.com: Kasım sonunda yapılan Telkoder Genel Kurulu içinde şaşırtıcı rakamlar olan bir rapor sundunuz. Size bu raporu sormak istiyoruz. Bize o rakamları bir aktarır mısınız?
Yusuf Ata Arıak : Evet, genel kurulumuz aslında sektörün tamamının katıldığı ve görüşlerini bildirdiği bir toplantı oldu, güzel bir toplantı oldu. Ben de orada sektörün içinde bulunulmasına rağmen yeterince bilinmeyen bazı hususları ifade ettim. Bunlar sonuçta bizim kolay bir sorun ile karşı karşıya olmadığımızı, durumun hızla kötüye gittiğini gösteren rakamlardı maalesef ama bunu söylememiz gerekiyor ki, çarelerini de ona göre arayalım, zamana yayılabilir bir konu değil bu durum. Özet ile şöyle: sektörümüzün büyümesine baktık, son 15 yıla baktık.
Bu 15 yıl içindeki enflasyondan arındırdığımız zaman ciroları, 14.9 milyar TL olan ciromuz 2003’te, 2017 sonunda 14 virgül işte ondan birazcık daha fazla. Yani olduğu yerdesaymış bir sektör var, 14 küsur gibi bir zaman süreci içinde. İkincisi de şirketlerimizin değeri ile alakalı.
Şirketlerimizin değerini nasıl ölçüyoruz? Borsa değerinden. 2 tane büyük şirketin borsadaki değerlerine baktığımız zaman görüyoruz ki, 5-6 sene önce bu 2 şirketin –ki, yüzde 70’iydi sektörün, borsa değerleri 26 milyar dolar iken, bugün 7 milyar dolar’a düşmüş.
Son türbülansı, ekonomik durumu geriye çevirelim derseniz, bu yılın başına gidelim derseniz de, 9 milyar oluyor. 26’dan 9’a düşmüş. Şimdi bu herhangi bir sektörde olağanüstü bir durumdur. Bütün sinyallerin çarpması gereken bir durumdur. Bu, farkında olunmadan konuşulan bir konuydu. Benim cirom şu kadar, şu kadar kâr ettim, ötekinden bu kadar büyüdüm gibi bir şey. Sektörün tamamı transatlantik gibi olmaktan, küçük bir yolcu gemisine dönmüş; bunun için de siz büyüksünüz veya küçüksünüze dönmüşüz konuşma olarak.
turk-internet.com: Peki, şunu da soralım: sektörün cirosu derken, içinde sadece büyük firmalar değil, alternatif telekom operatörleri de var mı?
Yusuf Ata Arıak : Hepsi dahil bu 14-15 milyar dolar TL’lik büyüklüğün içinde. Bunların tamamı da bizim de zamanında katkılarda bunduğumuz BTK’nın yayımlamakta olduğu resmi rakamlardan çıkan sonuçlardır. Enflasyondan arındırmayı da gene TÜİK’in ölçülerine göre yapıyoruz. Dolayısıyla burada bizim özel takdir kullandığımız bir durum yok.
Yani hem sektörümüz büyümüyor, hem sektörümüzün piyasa değeri üçte bir’e, dörtte bir’e düşmüş durumda ve ilginç olan şu, bu çok hızlı oluyor. Bunun bizim kendimizden gelen sebepleri var, bunun dünyadaki gelişmeler ile ilgili sebebi var. Dünyada da telekominikasyon ile ilgili işletmeciler, hizmet sağlayıcılar OTT denen firmaların….
turk-internet.com: Nedir, açalım okuyucularımız için…
Yusuf Ata Arıak : Yani bu Facebook’tur, Twitter’dır, Google’dır bunlara doğru gidiyor para, kazanç. Telekomünikasyon sektörüyse bunların taşıyıcısı olarak kalıyor.
Dolayısıyla vatandaşın cebinden çıkan para küçülmüyor ama bunun büyük kısmı onlara gidiyor. Dolayısıyla bu hem ulusal bir sorundur, hem sektörel bir sorundur. Dolayısıyla bunu ortaya getirmek istedim ki, hani yarın şu tedbiri alırız, yarın öbür gün bu tebliği yayınlarız ile halledilebilecek bir mesele olmaktan çıkmıştır.
turk-internet.com: TELKODER senelerdir bu konulardaki uyarıları yapıyor; bugün değil. Fakat son değerlendirmede bu küçülmeyi siz nasıl değerlendiriyorsunuz Türkiye açısından; dünya açısından anladık ama Türkiye açısından nedir durum, niye böyle oldu?
Yusuf Ata Arıak : Sektörün bu bahsettiğimiz cirosunun dağılımına baktığımız zaman bunu görüyoruz, sebebini görmemiz mümkün. Sektörümüze daha çok yatırım, daha çok verimlilik, daha çok rekabet getirsin diye dahil edilen alternatif işletmecilerin ağırlığı yüzde 9 civarında.
turk-internet.com: Serbestleşmeden 15 yıl sonra mı?
Yusuf Ata Arıak : 15 yıl sonra. Sektörünü serbestleştirmiş Avrupa’daki tüm ülkelerin ortalaması ise en az yüzde 40 seviyede. Yani yeni firmalar sektörün yaptığı cironun yüzde 40’ını almış. Yani eski firmalara daha ağır olan, hantal olan firmalara rekabet gerçekleştirilebilmiş. Biz bunu gerçekleştirebilmiş değiliz. Bu da önemli sorunlardan bir tanesi.
Bir üçüncü konu var: aslında son zamanlarda bunu TELKODER’in de büyük gayretler gösterdiği bir alan. Sektör içi konuşma, diyalog ve de işbirliği arayışları yoktu bu sektörde. İnsanlar birbirleriyle konuşmazdı. Herkes, her koyun kendi bacağından asılır gibi bir anlayıştaydı. Son 3-4 yıldır bizim gerek altyapı, fiber konusunda yaptığımız çalışmalar, insanların bir araya gelmesine yardımcı olmak, onların konuşmalarını, geçekten konuşmalarını, gerçekten diyalog kurmalarını sağlamamızın da katkısı ile sektörde bir değişiklik oldu.
TELKODER’den bahsediyorum ama diyalog dediğim zaman da sektörün diğer büyük cirolu firmalarını da kastediyorum. Bunların hem kendi aralarında, hem bizim ile konuşmaları çok sınırlıydı geçmişte. Biz de alanımızı sade alternatif işletmeciler olarak tutuyorduk. Bugün meselelere bakışımız –siz de fark ediyorsunuz- sektörün tümüne bakıştır. Tabii ki kendi alanımız ile ilgili konuşuyoruz ama sektörün tümüne bakıyoruz çünkü bu sadece bizim sorunlarımızın çözülmesi değildir konu.
turk-internet.com: Onlar da bu sorunları yaşıyorlar mı?
Yıusuf Ata Arıak : Bu idrak terk edildi. Bunun mesela 2 tane somut sonucu oldu. Bir tanesi 24 mayıs 2018’de biz bir protokol imzaladık bu alt yapıda fiber konusunda kimin elinde ne varsa birbirine uygun fiyatlar ile kullandırması, alt yapıdaki atıl kapasitenin kaldırılmasıydı. Benim hesabıma göre mesela bu özelleştirmeden gelen paranın en az onun kadar, belki daha üstünde bir kazancı Türkiye’ye getirecek bir olay. Yani zaten yapılmış, zaten var olan alt yapıyı kiralama yoluyla kullanarak Türkiye’yi dağı, taşı her tarafı kazıp şebeke döşemekten kurtulmuş olacak. Bu işte bu çalışmalarımızın sonucunda, kurulan diyalogların sonucunda oldu.
İlaveten hatırlarsınız 5-6 ay önce çok yoğunlaşmıştı, birbirimizden müşteri çalma çabaları vardı. Bu müşteri çalma çabaları bir türlü bitirilemiyordu ve her gün de telefonlarımız 10 kişi, 20 kişi tarafından aranarak, işte oraya geç, buraya geç diye, doğru da olmayan bilgiler kullanılarak, yasal olmadan elde edilmiş bilgiler kullanılarak rahatsız ediliyorduk. TELKODER ilgili tarafları topladı – biz bunlara avcı bayii diyoruz- bu kötü niyet ile kişisel verileri haksız kullanan, çalmış olanların faaliyetlerinin durdurulmasını 1 haftada bitirdik, bir protokol imzaladı bütün firmalar ve buna uydular. 1 hafta içinde günde rahatsız edilen insan sayısı yüzde 1’e, 2’ye düştü.
Dolayısıyla işbirliği yapmayı, her konuda işbirliği yapamayabiliriz ama ana, önemli birtakım konularda işbirliği yapabilme kültürünü de geliştirdik. Onun için başlangıçta bahsettiğim sektör ile ilgili önemli sorunların çözülmesinde bu işbirliği ve diyaloğun çok büyük değeri vardır. Onun için ben Atatürk’ten mülhem diyorum ki, bu sektörün kurtuluşu gene bu sektörün azim ve kararıyla olacaktır, diyaloğu ile olacaktır, beraber, ortak görüş oluşturmasıyla olacaktır.
Devlete düşen kısım, hükümete düşen kısım bundan sonra. Onlara düşen çok büyük görevler var ama biz kendimiz ile ilgili, ülkemiz ile ilgili meselelerin çözümü ile ilgili bir ortaya somut şeyler getirelim, bunları talep edelim. Normal demokrasi böyle çalışır yan hükümet yeterli diyaloğu kurmayabilir sektör ile; habersiz olabilir veya önemsiz bulabilir. Nitekim şu andaki Türkiye’nin gündemi içinde, hükümetin gündemi içinde bizim konularımız öncelik taşımıyor. 100 günlük, 200 günlük çalışma planlarına baktığımız zaman, bizim konularımız fazla bir yer tutmuyor.
turk-internet.com: Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Yani telekom sektörü bu kadar önemsiz bir sektör müdür?
Yusuf Ata Arıak : Son derece önemli. Hem kendisi önemli, hem herkesin kullandığı bir servis üretiyor ve burada geri kalmak telafi edilmesi mümkün olmayan bir şeydir. Fiberde biz öyle bir alarm noktasındayız. Yani alt yapıyı yapmak paranız pulunuz da olsa zaman işidir. Geç kaldığınız zaman çok geç kalmış olursunuz bu sektörde. Onun için…
turk-internet.com: Geç kalmış durumda mıyız?
Yusuf Ata Arıak : Geç kaldık, geç kalıyoruz. Hâlâ geç kalıyoruz. Şimdi büyük bir aşama; nedir? Sektör biraya gelmiştir, işte mayıs ayında. Önemli bir aşama, bir protokol; herkes şebekesini birbirine kullandıracak. Burada sektör üzerine düşeni yaptı. Şimdi bunun takibi lâzım, bunun teşviki lâzım, bunun kolaylaştırılması lâzım ki, mükerrer yatırımlar yapılmasın, var olanlar kullanılsın, bundan sonra yapılacak olan yatırımlar da herkesin eşit olarak kullanabileceği yatırımlar olsun.
Dolayısıyla finansmanı konusunda da beraberlik sağlanabilir, kolaylık sağlanabilir; kullanım konusunda da ve bu sonuçta evet alt yapı her şeyde lâzım. Alt yapı futbolda da lâzım. Alt yapısız futbol kulübü olmaz. Alt yapıdan desteklenmeyen herhangi bir faaliyet olmaz. Burada bizim en temel konumuz alt yapı. Burada gene sektör büyük ölçüde bir iş yaptı; bir tane daha ilâve edeyim. Sektör bugün alt yapı konusunun çözülmesi ile ilgili olarak –sektör derken herkesi söylüyorum, Yüzde 100.
Bundan sonra yapılması… alt yapı konusunun önündeki engellerin kalkması için hem kendi arasında protokolünü yaptı, hem de bütün kanunlarda, T.C. kanunlarında değişmesi gereken bütün maddeleri kanun teklifi haline getirdi ve bunda uzlaştı. Bu çok zor bir iştir. Yani herkesin birbirini çekiştirdiği bir kültürden, herkesin ortak bir amacı gerçekleştirmek için işin bir ucundan tuttuğu bir noktaya geldik. Bunlar başarılabiliyor. Şu anda sektör bu konuda ilerlemeye devam ediyor. Biz üstümüze düşeni yapmaya devam edeceğiz bu konuda.
turk-internet.com: BTK ve Ulaştırma Bakanlığı, onların yaklaşımı nasıl?
Yusuf Ata Arıak : Şimdi biz bu yeni dönemi, seçimden sonraki dönemi sanki bir beyaz sayfa gibi anlamak istedik. O nedenle bir sektör takip raporları çıkartıyoruz biz her 3 ayda… Bu raporlarda da sıfır noktası kabul ettik.
Bundan sonra işte rekabet nasıl gidiyor, yatırımlar nasıl gidiyor, sektörün kârlılığı nasıl gidiyor, piyasa değerleri nasıl gidiyor, müşteriler açısından fiyatlar nasıl gidiyor; bütün bunları takip etmek üzere bir beyaz sayfa açtık ama yeni hükümet kuruldu, yeni bir sisteme geçildi, hâlâ bizim sektörümüzde yetki dağılımı konusu netleşmiş değil ve bir taraftan da işte Türk Telekom’un sorunları da yaşıyor; herkese yansıyan sorunları var. Sektör ile hükümet kanadının, ister BTK tarafı olsun, ister Bakanlık tarafı olsun, ilişkileri yeterli değil. Mesafeli bir ilişki var. Zayıf bir ilişki var ve bizi en fazla üzen eylerden birisi budur.
turk-internet.com: Çünkü problemler çözülemiyor değil mi?
Yusuf Ata Arıak : Şimdi, sektörün hiç bir zaman olmadığı kadar birbiriyle dayanışma ve konuşma imkânı bulduğu bu ortamda hükümet için büyük bir nimet var. Yani herkes ile konuşabilir hükümet veya hükümetin görevlileri, yetkilileri ama bizim birbirimiz ile konuştuğumuz gibi konuşamazlar. Orada başka bir ilişki var.
Bu görüşmelerin sektör içinde yapılıp uzlaşmaların sağlanıp masanın üzerine konabilmesi büyük bir nimettir hükümet için. Sektörün uzlaştığı noktaları görebilmek, büyük bir nimettir. Bundan faydalanılması gerekir. Bundan uzak durulur ise, “ya ben çözerim, siz bana gelin tek tek” denilir ise, bu yol denendi.
Telekom sektöründe çok yeni denemelerin yapılması lâzım. Bugüne kadar uyguladıklarımız ile geldiğimiz nokta, bahsettiğim gibi, yüz ağartıcı değil. Türkiye’de birçok iyi iş yapıldı telekom alanında ama şu anda geldiğimiz nokta artık, “şunu da yapmıştık” diye konuşacağımız bir konu değil çünkü sektörün kendisi güç kaybediyor ve bu hızlı bir şekilde oluyor, beklenmedik şekilde oluyor; en parlak sektör tâli bir sektör haline geliyor.
Yani biz Amerika’dakilere falan hizmet eder hale geliyoruz ister istemez ve zayıf bir sektör haline geliyoruz. Rekabetimiz zayıf, başka eksikliklerimiz de var. Dolayısıyla sektörümüzün bizim genel kurulumuzda tamamı temsil edildi, büyük şirketlerin tamamı katıldı sağ olsunlar, bizim kendi alternatif sektörümüz de oradaydı; gördük ki, herkesin konuştuğu yaklaşık aynı şeydir.
Bir numarada ortak alt yapı, fiber işi var. Artık hizmetlerin alt yapıdan değil, hizmetlerin yapılması yoluyla kazanç sağlamanın doğru olduğu herkesçe kabul edilmiş durumda. Buna Türk Telekom da dahil. Dolayısıyla bu işbirliğini, bu diyaloğu sağlamak çok önemli. TELKODER’in böyle bir işbirliğinde bulunmasının özel bir önemi var. TELKODER kuruluşu itibariyle rekabete aykırı bir davranış içinde hiçbir zaman bulunamaz. Üyelerine ihanet etmesi lâzım ki, öyle bir şey söz konusu olamaz.
Dolayısıyla, endişe duyulmadan bir araya gelinmesinde bizim çok faydamız oluyor. Ondan sonrası, bunların başındaki insanlar da boş insanlar değil tabii, parlak insanlar, bilgili insanlar. Herkesi tehdit eden fırtınalar eserken bizim kendi kayıklarımızı kurtarmamız mümkün değil. Dolayısıyla bu diyalog çok önemlidir. Ben bu iki noktayı çok altını çizerek ifade etmek isterim.
