Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Türkiye’nin 5 Mayıs 2008-30 Ekim 2010 arasında video paylaşım sitesi YouTube’a erişimi engellemesinin insan hakları ihlali olduğuna karar verdi[1]. AİHM, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) ifade özgürlüğünü garanti altına alan 10’uncu maddesine aykırı davrandığına hükmetti.
Dava, 5651 sayılı kanunun Atatürk’e hakaret ile ilgili maddeleri çerçevesinde “bazı videolar hakaret içerdiği gerekçesiyle” yapılan şikayet üzerine mahkeme kararıyla engellenmesi üzerine farklı üniversitelerde akademisyen olarak görev yapan Serkan Cengiz, Yaman Akdeniz ve Kerem Altıparmak tarafından açılmıştı. Kapatma sürerken, Youtube firması ilgili içeriklere Türkiye’den yapılan erişimi engellemiş ama videoları tamamen kapatmamıştı. Bu nedenle de savcı sitenin kapatma kararını kaldırmamıştı[2].
Davacılar erişimin engellenmesiyle, kullanıcı olarak bilgi ve fikir alma ya da yayma haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle erişim yasağının kaldırılmasını talep etmişlerdi[3]. Bunun yanı sıra erişimin engellenmesinin profesyonel akademik faaliyetleri üzerinde etki yarattığı ve YouTube’a erişimin kamu çıkarına olduğu belirtilmişti.
Yasağa neden olan 10 sayfadan 6’sının kaldırıldığı, 4’üne de Türkiye’den erişimin mümkün olmadığını da vurgulayan davacıların talebi, yasağın yasalara uygun olduğu, hedefinin doğrudan davacılar olmadığı ve Türkiye’den erişilemese bile şirketin veri tabanından silinmediği için Türkiye dışındaki kullanıcılar tarafından erişilebilir olduğu gerekçesiyle geri çevrilmişti.
Bunun üzerine dava AİHM’e taşınmıştı. AİHM, davacıların akademik çalışmalarıyla bağlantılı olarak YouTube’un aktif kullanıcıları olduğunu gözlemleyerek, bu platformun önemli bir iletişim kaynağı olduğunu ve bloke edilmesinin farklı şekillerde erişilmesi mümkün olmayan spesifik bilgiye erişimi engellediğini belirtti. Platformun geleneksel medya tarafından aktarılmayan siyasi bilgiler yayabilecek vatandaş gazeteciliğinin ortaya çıkmasına olanak sağladığı da AİHM’nin tespitleri arasında yer aldı.
AİHM, bu tespitler ışığında Türkiye’nin AİHS’nin 10’uncu maddesini ihlal ettiğine karar verdi. AİHM, ihlal belirlenmesinin bile adil tazmin oluşturduğunu belirterek tazminat taleplerini geri çevirdi.
Kararın, 5651 sayılı kanunun ve site engellemelerinin ifade özgürlüğüne aykırı olduğunu kayıt altına alması açısından önemi var. Ancak YouTube zaten 2010 tarihinde açılmıştı.
[1] YouTube Yeniden Kapatıldı (Mayıs 2008)
[2] Türkiye!den Erişime Kapalı Olan YouTube, Kararı Kaldırtmak için Çalışıyor
