Yalnızca yüksek tüketimli sanayi kuruluşlarını etkileyen son kaynak tarifesi için belirlenen sınır limit, Temmuz ayından itibaren 1 milyon kilovatsaate (kWh) düşürüldü. Böylece orta ve hatta küçük ölçekli sanayi kuruluşları ve ticarethaneler de “karaborsa” olarak tabir edilen spot piyasada oluşan rakamlar üzerinden fatura ödemeye başlayacak. Aynı ay içinde elektrik üretim şirketlerinin “karaborsadaki” üst sınırı ise 2 kez yükseltildi. Yaz aylarında tüketimin de artmasıyla “karaborsa” fiyatları yükselecek, maliyetleri artan sanayi ve ticarethaneler kaçınılmaz olarak yurttaşlara sundukları mal ve hizmetlere zam yapacaktır. Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) 48. Dönem Yönetim Kurulu‘nun konuyla ilgili basın açıklamasını aynen yayınlıyoruz:
“Son Kaynak Tedarik Tarifesinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ” ile serbest tüketici olmasına rağmen tedarikçi bulamayan veya mevcut sözleşmesi iptal edilen yüksek tüketimli abonelere, 2018`den bu yana “özel” bir tarife uygulanıyor. Tebliğ kapsamında 1 Temmuz 2022 tarihinden itibaren ise limit değişikliğine gidiliyor. 2018`de 50 milyon kilovatsaat (kWh) olan yıllık limit, 2019`da 10 milyon kWh`e, 2020`de 7 milyon kWh`e düşürülmüştü. 2022 için belirlenen 3 milyon kWh`lik limit şirketler açısından yeterli bulunmayınca, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu`nun (EPDK) 31 Mart 2022 tarihli kararıyla 1 Temmuz 2022`den geçerli olmak üzere 1 milyon kWh`e düşürüldü.
Karaborsa “Baz Yüke” Dönüştü
“Karaborsa” olarak tabir edilen spot piyasada şekillenen Piyasa Takas Fiyatı (PTF) ve döviz kuruna bağlı olarak değişen Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması (YEKDEM) maliyetleri, bu abonelere doğrudan yansımaktadır. Ulusal tarifeden enerji alma şansı kalmayan bu aboneler, görevli tedarik şirketinin uyguladığı son kaynak tarifesi ile tedarik şirketlerinin yüksek fiyat teklifleri arasında tercih yapmak zorunda kalmaktadırlar. Limit düşüşleriyle kapsama alınan yeni aboneler, tedarik şirketleriyle ikili anlaşma yapmaya zorlanmaktadır. Uygulama; tedarikçi firmalara ulusal tarifenin üstünden fiyat verme olanağı sağlarken, rekabet görüntüsü altında sürekli zam üreten tekelleşmiş “serbest piyasanın” ayakta durmasına da hizmet etmektedir.
Kapsam içine girecek abonelere, görevli tedarik şirketlerinden enerji almaya devam etmeleri durumunda, normal sanayi veya ticarethane tarifesi artık uygulanmayacaktır. Şu anda ulusal tarifeden enerji alan ve yıllık tüketimi 1 milyon kWh düzeyinde bulunan sanayi ve ticarethanelere aylık ortalama 230 bin TL düzeyinde fatura gelmektedir. Bu kuruluşların enerji maliyetleri, 1 Temmuz`dan sonra her hâlükârda artacaktır. Tedarikçi bulup ikili anlaşma yapmayan kuruluşlara, tebliğde yer verilen ve yüksek değerlerin oluşmasına neden olan formüle göre fatura kesilecek. Spot piyasada çeşitli kısıtlar nedeniyle oluşabilecek yüksek maliyetleri abonelere doğrudan yansıtacak bu tarife modelinde, aynı tüketim için aylık bazda değişken faturalar oluşabilmektedir.
Yük Büyütülüyor
Öte yandan EPDK`nın 28 Mayıs 2022 tarihli Resmi Gazete`de yayımlanan kararıyla, elektrik üretim şirketlerine spot piyasada daha yüksek fiyat teklifleri verme olanağı yaratıldı. kWh başına 2.75 TL olan azami fiyat sınırı, 3.2 TL`ye yükseltildi. 18 Mayıs`ta 2.5 TL olan bu değer, 19 Mayıs`ta 2.75 TL`ye yükseltilmişti. Böylece aynı ay içinde elektrik üretim şirketlerine 2 kez fiyat yükseltme olanağı yaratılmış oldu. Azami fiyatın yüzde 30`a yakın bir düzeyde artırılması, kuşkusuz önümüzdeki dönemde PTF`nin daha yüksek şekillenmesine neden olacaktır. Önümüzdeki aylarda, klima kullanımıyla birlikte talep fazlalığı oluşmasıyla PTF`nin tavana yakın düzeylerde şekillenmesi beklenmektedir.
Zam Dolaylı Yansıyor
Şüphesiz sanayi kuruluşları ürünlerine, ticarethaneler hizmetlerine zam yaparak, bu maliyetleri yurttaşlara yansıtmayı tercih edecektir. Akaryakıt zamlarının taşıma maliyetlerini artıracağı düşünüldüğünde, konutlara elektrik zammı yapılmasa da önümüzdeki yaz aylarında hane halkının tüm harcama kalemlerine bu maliyetler yansıyacaktır. Artan tepkiler nedeniyle konutlara doğrudan zam yapmaktan kaçınan AKP Hükümeti`nin, enerji maliyetlerini dolaylı olarak yansıtmayı tercih ettiği anlaşılmaktadır. Temmuz ayından itibaren devreye girecek bu örtülü zam; elektrik enerjinin temel girdilerinden biri olması nedeniyle, yaz aylarında iğneden ipliğe tüm ürün ve hizmetlerin zamlanmasına yol açacaktır.
Çöken Piyasa “Can Suyuna” Doymadı
Enerji talebi azaldığında salgın döneminde diğer üreticilere kıyasla teklifleri yüksek kaldığı için üretim miktarları düşen doğalgaz santrallarına “kapasite teşviki” adı altında ek gelir sağlanmıştı. Talebin arttığı bu dönemde ise daha yüksek fiyat teklifi verme olanağı yaratılması kabul edilemez. Enerji şirketlerine her dönemde 0 risk, maksimum kârlılık sağlanması serbest piyasa kurullarının bile işletilmediğini göstermektedir. EPDK`nın kamu yararına aykırı olarak piyasaya yaptığı bu tip müdahaleler, enerji şirketlerine fahiş kâr olanakları yaratırken, sanayi başta olmak üzere tüm ekonomik faaliyetleri olumsuz etkilemektedir.
Bir sektörde anlık kâr oranını artırmak için gerçekleştirilen bu tip müdahalelerin, bir bütün olarak sanayi için büyük tahribata neden olduğu açıktır ve bunun doğal bir sonucu olarak da işsizlik ve yoksulluk kalıcı hale gelmiştir. Uzun süredir tüm sektörlerde artan enerji maliyetlerinin, işçilik giderlerinin reel olarak düşürülmesiyle dengelendiği bir yoksullaştırma ve sermaye transferi sürecini hep birlikte yaşıyoruz.
Enerjinin, kâr odaklı ticari faaliyet alanı olmaktan çıkartılarak, yeniden kamu hizmeti olarak yapılandırılması, yurttaşların olduğu kadar sanayiciler başta olmak üzere tüm üretici kesimlerin de yararına olacaktır. Kamunun enerji alanına yatırım yapmasının önündeki “ideolojik” engeller kaldırılarak, üretim, iletim ve dağıtımıyla dikey entegre bir kamu tekeli tekrar kurulmalıdır. Önümüzdeki aylarda da artması beklenen enflasyonla etkin bir mücadele için “planlı” enerji yönetimine geçilmesi artık zorunluluk haline gelmiştir. Asgari ücretle geçinen geniş halk yığınlarının bu enerji yönetim modelinin yükünü daha fazla kaldıramayacağı uyarısını tekrar ederek, tarifelerin acilen ticari müdahalelerden uzak özerk bir yapı tarafından belirlenmesi çağrımızı yeniliyoruz.”
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
- DÖNEM YÖNETİM KURULU
