26 Kasım 2014’te BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun tarafından atanan “Yüksek Düzeyli Uzmanlar Paneli”ne de kurulması planlanan [1][2] “En Az Gelişmiş Ülkeler’e Yönelik Birleşmiş Milletler Teknoloji Bankası Merkez Bürosu”nun Türkiye’de kurulmasına dair imzaların atıldığı ve bankanın bu yıl içinde faaliyete geçmesinin planlandığı açıklandı.
En Az Gelişmiş Ülkeler’in birçok temel ürünü, temel teknolojiyi üretmek isteseler dahi, yüksek fikri mülkiyet ve patent maliyetleriyle karşı karşıya kalabildiklerini, bankanın temel önceliklerinden birisinin gelişmiş ülkelerin sahip olduğu patent ve fikri mülkiyet haklarını, En Az Gelişmiş Ülkeler’e uygun şartlarda sunmak olacağı kaydedilmişti.
Bankanın çalışmalarının ikinci boyutu ise En Az Gelişmiş Ülkeler’deki bilim, teknoloji ve inovasyon kapasitesini artırmaya yönelik çalışmalar olacak. Özellikle bu ülkelerdeki araştırmacıların akademik ağlara, uluslararası yayınlara daha hızlı ve kolay ulaşmaları sağlanacak.
Özetle, bankanın ana misyonu fonda biriken paralar ile En Az Gelişmiş Ülkeler’in (EAGÜ) teknoloji açığını kapatmak olacak. Fondan aktarılacak paralar ile 47 gelişmemiş ülkeye teknoloji politikalarının geliştirilmesi, uygulanması, yönetişim mekanizmalarının kurulması konusunda eğitim ve destek verilecek.
2011 yılında gündeme gelen ve yarısı müslüman en az gelişmiş 47 ülkedeki 880 milyon insanı doğrudan ilgilendiren Teknoloji Bankası, Birleşmiş Milletler’in öncülüğünde, Türkiye’nin ev sahipliğinde, bu yıl içerisinde kurulması planlanan banka pek çok açıdan dokunulmaz olacak. Bankanın Gebze’deki TÜBİTAK Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü (TÜSSİDE) kampüsünde kurulması planlanıyor.
Finansmanı tamamen gönüllük esasına bağlı olacak bankaya BM üyesi birçok ülkenin de destek sağlaması öngörülüyor. Ev sahipliği yapacak Türkiye ise ilk 5 yıllık zaman dilimi için yıllık 2 milyon dolar olmak üzere 10 milyon dolar vermeyi baştan taahhüt etti.
Kurulacak bankanın başına getirilecek müdür ayrıca Birleşmiş Miletler Yetkilisini, banka kapsamında çalışacaklar ise Birleşmiş Milletler personelini ifade edecek. Banka anlaşma yapma, taşınmazları ve taşınabilirleri uygun biçimde elden çıkarma ve yasal işlem başlatma gibi yetkilere de sahip olacak. Teknoloji Bankası’na ait bina da karşılıklı yapılan anlaşma gereği dokunulmaz olacak. Bankanın mal mülkü ve varlıkları genel sözleşme doğrultusunda belli bir dereceye kadar dava muafiyetinden feragat edilmesi dışında her türlü yasal süreçten de muaf tutulacak.
Binaya hiçbir memur ya da yetkili, idare müdürünün yani BM yetkilisinin izni olmadan her hangi bir görevi yerine getirmek için dahi olsa giriş yapamayacak. Teknoloji Bankası’na ait arşivler, materyaller ve tüm belgeler de dokunulmazlık kapsamında olacak.
Banka bünyesindeki paraların tasarrufu da banka yönetiminde olacak. Fonlarda biriken paraların başka bir ülkeye veya başka bir Birleşmiş Milletler örgütüne gönderimi de serbest olacak. Bankanın güvenliği ve koruması ise İçişleri Bakanlığı tarafından sağlanacak. Bankanın getir götür işleri için hizmet verecek kuryelere Birleşmiş Milletler tarafından verilecek eğitim ile kurye sertifikası verilecek. Kuryelerin banka ile ilgili yaptığı taşımalarda kullandığı çantalara BM amblemi de yapıştırılacak.
Banka resmi haberleşmesi için kullanacağı posta, telefon, kablolu ve diğer haberleşme araçları için uygulanan öncelikler ve vergilerde diğer devletlere sağlanan avantajlardan yararlanabilecek. Hükümet hangi iletişim aracı olursa olsun bankanın iletişiminin dokunulmazlığını güvence altına alacak.
Kurulacak bankanın ihtiyaç duyduğu motorlu taşıtlara vergisiz yakıt desteği de verilecek. Ayrıca banka için resmi olarak kullanılacak araçlara mevzuata uygun olarak diplomatik plaka da sağlanacak. Bankanın resmi kullanımı için ithal veya ihraç ettiği mallar için de gümrük vergisi muafiyeti uygulanacak.
[1] BM, En Az Gelişmiş Ülkelere Yönelik Birleşmiş Milletler Teknoloji Bankasını Türkiye’de Kuruyor
[2] Uluslararası Teknoloji Bankası, TÜBİTAK Koordinasyonunda Türkiye’de Kurulacak