Amerikalı havacılık düzenleyicisi FAA, Boeing 737 Max’i analiz ettiğinde, uçağın her iki veya üç yılda bir ölümcül bir kaza geçirdiğini yani ölümcül risk taşıdığını tespit etti. Buna rağmen uçuşa devam kararı verdi.
3 Aralık 2018 tarihli FAA analizi bugün Meclis komisyonuna sunuldu. Rapor, uçuş kontrol yazılımında herhangi bir değişiklik yapılmaması durumunda 15 ölümcül kazanın mümkün olduğunu öngördü. Ama sorunun yazılım olmadığı, uçağın tasarımının ağırlık merkezi sorunu yarattığı ve düşmeye (stall) neden olduğu çeşitli uzmanlarca kaydedilmişti. Dolayısıyla FAA sorunu anlamak yerine çevresinden dolaşmış durumda.
Boeing ABD’nin Stratejik Bir İhracat Kalemi
Zaten bunu bekliyorduk. Çünkü ABD’nin en önemli ihracat kalemlerinden birisi bu Boeing uçaklar. Bu uçakların fiyatları 120 milyon $’lar civarı. THY’yi örnek verirsek 50 tane sipariş vermişti. Yani toplam 50 x 120 milyon $ = 6 milyar $ (yaklaşık 35 milyar TL). Bu 1 ülkeden alacağı para. Sizce bundan vazgeçip, üstelik en büyük rakibi olan Airbus’a yer açarlar mıydı?
Üstelik bu uçağın Boeing şirketine maliyetine dair bir rakam da –ocak 2019 olarak– veriliyor. O da 9,2 milyar $.
Peki bu riske rağmen uçuşa izin vermenin bedelini kim ödeyecek? Öncelikle Etiyopya ve Endonezya’da 2 ayrı kazada ölen yaklaşık 350 kişi ödedi. Ama bundan sonrasında da, buna ses çıkaramayan ülkelerin vatandaşları ödeyecek. Türkiye bu 50 taneden 12 tanesini almış durumda. Bunlar yerde bekliyor. 12 uçağın bedeli yaklaşık 1,5 milyar $. Bunlar ne olacaklar?
737 Max, Boeing tarihindeki en hızlı satan uçak olarak rekora sahip. Dünya çapında 100’den fazla müşteriden yaklaşık 4.700 sipariş topladı. Yani uçağın batması, 4700 x 120 milyon $ = 600 milyar $’ın kaybolması anlamına gelir.
Fabrikanın Kaos Ortamı Olduğu Yorumları Var
FAA yeniden sertifikalandırma sürecinin 2020’ye kadar uzanacağını söyledi. Boeing’in Washington, Renton’daki 737 Fabrikasında eski bir kıdemli müdür olan Edward Pierson, şirket yöneticilerini fabrikadaki üretim sorunları konusunda uyardı ve Meclis komitesindeki ifadesinde şöyle dedi :
“Boeing’in kalite ve güvenlik yerine üretim hızına öncelik verdiğine dair endişeler büyümüştür”. Fabrikada kaos hüküm sürmektedir. Emirlerin yerine getirilmesinde sıkıntı vardır.
İşlevsel olmayan üretim koşullarının trajik 737 Max kazalarına neden olabileceğinden ve bu istikrarsız üretim ortamı iyice araştırılmadan ve düzenleyiciler tarafından yakından takip edilmediği sürece, uçan kişilerin risk altında kalacağı konusunda endişeliyim”
Pierson, Boeing CEO’su Dennis Muilenberg ve düzenleyiciler de dahil olmak üzere üst yönetime bildirdiği endişelerinin göz ardı edildiğini söyledi.
House komitesi başkanı Peter DeFazio da, duruşmada şunları söyledi:
“FAA, zarları seyahat eden halkın güvenliği üzerine attı ve Max, Boeing, MCAS yazılımını düzeltene kadar uçmaya devam etti.”
2 Ayrı Kazada 346 Kişi Öldü
Lion Air 737 Max’in Ekim 2018’de kaza yaptı ve 189 kişi öldü. Amerikan Federal Havacılık İdaresi (FAA) uçağın tasarım değişiklikleri olmadan daha ölümcül kazalara karışabileceği sonucuna vardı.
Etiyopya Hava Yolları tarafından işletilen ikinci 737 Max, Mart 2019’da 157 can kaybıyla düştü. Dünyanın dört bir yanındaki havacılık otoriteleri, bu ikinci kazadan sonra Max uçaklarının uçmasını engelledi.
[2] FAA Updates on Boeing 737 MAX
[3] Average prices for Boeing aircraft as of January 2019, by type (in million U.S. dollars)