25 yaşında bir sigara içicisi, kalan ömrünün %25’ni bu alışkanlığı nedeniyle kaybetmekte, 45-50 yaş sonrasını çeşitli sağlık sorunlarıyla mücadele ederek geçirmektedir. Uzun süreli olarak sigara dumanına maruz kalanların %30u çok sık solunum yolu hastalıklarına yakalanmaktadır ve bu kişilerde, akciğer kanseri, koroner damar hastalığı, KOAH riski belirgin olarak artmaktadır.
Sigaranın yolaçtığı sağlık sorunlarının boyutu nedir?
Halen dünyada yılda 4 milyon kişinin sigaraya bağlı hastalıklar nedeniyle öldüğü Dünya Sağlık Örgütü tarafından bildirilmektedir. Şuan ki dünya nüfusunun yarım milyara yakını süreç içinde sigaradan ölecektir. TÜSAD- Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği Başkanı Prof. Dr. Can Öztürk, “31 MAYIS 2009 SİGARASIZ DÜNYA GÜNÜ” nedeni ile önemli açıklamalarda bulundu.
21.yy da dünya nüfusunu tehdit eden en önemli önlenebilir ölüm nedeni sigara alışkanlığıdır. Sigaraya bağlı zararlar zamanla geliştiğinden, önemli bir sağlık sorunu ortaya çıkana kadar konu insanların gündeminde geri planda kalmaktadır. Oysa bir uzmanın deyişiyle ‘ağır çekimli bir intihardır’. Ülkemizde 70 yaş üzeri erkek sayısı 700 bin iken, kadın sayısı 1milyon 600 bin civarındadır. Bu durumun önemli nedenlerinden biri de sigaraya bağlı erkek ölümleridir.
Tütünün güvenli bir kullanım miktarı yoktur. Sigaradaki nikotin; enaz kokain ve eroin kadar bağımlılık yapmaktadır. Bu durum araştırmalarla ortaya konmuştur. Sigara; satışı ve dağıtımı yasal koruma altında olan ‘rakipsiz’ bir öldürücüdür. Son 40 yıldır ortaya çıkan bilimsel veriler, sigaraya bağlı sağlık sorunlarının sanılandan çok daha fazla olduğunu ortaya koymuştur.
Kadınlarda ve erkeklerde sigara sorunu farklı özellikler taşıyor mu?
Son yıllarda sigara ile ilgili konular gündeme geldiğinde, kadınlara yönelik özel durumlar genellikle ayrı bir başlık altında vurgulanmaktadır. Ülkelerin gelişmişliği ile sigara içme sıklığı genel olarak azalmakla beraber, bu durum kadınlar için farklılık göstermektedir. Kadınlarda sigara içme sıklığının gittikçe artmasında, sigaranın kadının özgürlük göstergelerinden biri olarak işlenmesi ve satış stratejilerinde bu noktanın önplanda tutulması önemli bir etken olmaktadır.
Kadınların sigaradan, erkeklerden daha fazla oranda olumsuz etkilendikleri, son 20 yılda yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur. Bu araştırmalarda; depresyon ve sigara bağımlılığı ilişkisi kadınlarda daha belirgin olarak ortaya konmuştur. Ayrıca kadınlar için sigarayı bırakmak ta daha zor olmaktadır.
Ülkemizde, Hacettepe Üniversitesince yapılan yeni bir araştırmada; son 10 yılda evli ve 15-49 yaş arası kadınlar arasında, sigara kullanım oranının %18’den %28’e çıktığı saptanmış, kentte yaşayanlarda bu oranın %33’e ulaştığı belirlenmiştir.
Kadınlarda sigara kullanımının artmasıyla, KOAH ve koroner kalp hastalıkları bir erkek hastalığı olma özelliğinden çıkmış, akciğer kanserine bağlı ölümler bazı gelişmiş ülkelerde meme kanseri ölümlerini geçmiştir. Diğer taraftan hamilelik döneminde sigara kullanan annelerin çocuklarında, lösemi, astım ve birçok başka hastalık riskinin anlamlı olarak arttığı bilinmektedir.
Sigara içen bir kişiyi ne gibi sağlık sorunları bekliyor?
Sigara içenlerde; kanın oksijenlenmesi bozulur ve buna bağlı performans kaybı, halsizlik, çabuk yorulma, unutkanlık gibi sorunlar ortaya çıkar. Ayrıca; sırt ve bel ağrıları, uyku bozuklukları, sık tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları, koku ve tat alma bozukluğu, ciltte kırışıklıklar, tırnak deformiteleri,reflü sıklığında artış, erken menopoz, post menopozal kadınlarda daha belirgin olarak osteoporoz riski ve derecesinde artma,ereksiyon bozuklukları, diş ve diş eti hastalıkları en sık ortaya çıkan sağlık sorunlarıdır.
Bunların dışında; tüm kanserlerin %30’undan, kanser ölümlerinin %50’sinden, akciğer kanserinin %90’ından sigara sorumludur. Koroner ve beyin damar hastalıkları, KOAH, periferik damar hastalıkları, astım sigara içenlerde daha sık görülen kronik hastalıklardır. Sonuçta 25 yaşında bir sigara içicisi, kalan ömrünün %25’ni bu alışkanlığı nedeniyle kaybetmekte, 45-50 yaş sonrasını çeşitli sağlık sorunlarıyla mücadele ederek geçirmektedir.
Pasif maruziyetin riskleri nelerdir?
Uzun süreli olarak sigara dumanına maruz kalanların %30u çok sık solunum yolu hastalıklarına yakalanıyorlar. Ayrıca bu kişilerde, akciğer kanseri, koroner damar hastalığı, KOAH riski belirgin olarak artmaktadır. Sigara içmeyen akciğer kanserli hastaların %33’ü sigara içen bir kişi ile yaşamaktadır. Anne, baba sigara içiyorsa, çocukların sigara bağımlısı olma olasılığı 3 misli yüksek bulunmuştur.
Light veya hafif içimli sigaralar gerçekten daha az zararlı mı?
Daha az zararlı oldukları kesinlikle doğru değil. Yapılan çalışmalarda, bu sigaraları içen kişilerin dumanı daha derin olarak içlerine çektikleri belirlenmiştir. Bu nedenle bu kişilerde, örneğin akciğer kanserinin daha kötü gidişli olan bir tipi ortaya çıkmaktadır. Bu konudaki bilimsel veriler ışığında; Avrupa birliği ülkelerinde ve Türkiye’de light sigara tanımlaması ve adıyla sigara satışı yasaklanmıştır
Kişi kendi kendine sigarayı bırakabilir mi?
Evet bırakabilir. Ancak kendi kendine bırakanlarda nüks oranı %90’ı geçmekte, yani her 10 kişiden 9’u yeniden sigaraya başlamakta. Bu nedenle günümüzde gerek Dünya Sağlık Örgütü gerek uluslararası bilimsel otoriteler ve organizasyonlar bu yöntemi önermemekte, tıbbi yardım alınmasını zorunlu bulmaktadırlar. Ayrıca tıbbi yardım alan kişiler sigara bırakma dönemlerinde çok yoğun olarak yaşadıkları, nikotin yoksunluğuna bağlı sıkıntıları çok hafif atlatmakta, bu ise bırakma sürecinin kişinin yaşam kalitesini bozmadan sürmesini sağlamaktadır.
Sigara bırakmada medikal tedaviler hangi oranda etkili olmaktadır?
Sigara bırakmaya yardımcı olarak kullanılan medikal tedavileri 3 başlık altında toplamak mümkündür. Uluslararası ilaç otoriteleri ve regulasyon kurumlarının onay verdiği yaklaşımlar; nikotin yerine koyma tedavileri ve varenicline isimli ilaçlardır. Bu tedaviler, bir danışmanlık hizmeti ve doktor denetimi ile birlikte uygulanması gereken tedavilerdir. Her bireyde farklı bir tedavi programı uygulanması gerekebilmektedir. Tedavi süreleri en az 4-6 hafta olmakta ancak 3 ay ve daha uzun uygulamalar gerekebilmektedir. Doz ayarlamaları belli bir program dahilinde yapılmaktadır. Başarı bırakmayı takiben birinci yılın sonunda değerlendirilmektedir. Çünkü ilk dönemde bırakan bazı kişiler kısa süre sonra yeniden başlayabilmektedirler. Medikal tedavi uygulanan her 100 kişiden 30-40’ı sigarayı kesin olarak bırakmaktadır.
Sigara bırakma kararı neden zor alınmaktadır?
Sigara tiryakiliği, bir alışkanlığın çok ötesinde gerçek bir bağımlılıktır. Bu nedenle bırakmayı düşünen kişiler, bu kararı verirken yeterince bilgili ve bilinçli olarak konuya yaklaşmalıdır. Sigaradan alınan keyifin bedelinin çok ağır olduğunun bilinmesi ve sadece sigara içiyor olmak nedeniyle karşılaşılan çok ciddi sağlık sorunları karşısında birçok kez hiçbir şey yapılamaması, bu konudaki bilinçlenmenin temelini oluşturmalıdır. Bu konudaki bilgilenmenin vazgeçilmez bir bileşeni de, bağımlılık tedavisinin sadece bırakma iradesi ile mümkün olamayacağıdır. Yani başarı için tıbbi yardım alınması kaçınılmazdır.
Bu makaledeki içerik TÜSAD (Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği Başkanı) Prof. Dr. Can Öztürk tarafından hazırlanmıştır.