15 yıllık teknoloji sektörü emektarı Maëlle Gavet, yeni yayınlanan ”Tekboynuzlar Tarafından Çiğneniyor: Büyük Teknolojinin Empati Sorunu ve Nasıl Onarılır” (Wiley) adlı yeni kitabında Silikon Vadisinin CEO’larının kötü yönlerini anlatıyor.
Gavet kitabı yazmak için ilham aldığı bir olayı anlatıyor. 2017’deki bir kokteyl partide, bir erken yatırımcı ile sohbet ederken, o günlerde Uber’in CEO’su iken, kötü yaklaşımları nedeniyle görevden alınan Travis Kalanick‘den söz açılıyor. Kalanick’in yolcular hakkında casusluk yapması, cinsel taciz, zehirli bir maço çalışma kültürü ve Kalanick’in kendi arkadaşlarına göre “baller sendromu” hakkında konuşulurken, yatırımcı şöyle demiş; “o herkesin bildiğinden de çok daha kötü”. Gavet bu cevap üzerine yatırımcıya neden pişmanlık duymadan böyle kötü biriyle iş yapmayı seçtiğini sormuş. Cevap belli. Gavet ise psikopatik davranışının Big Tech yöneticileri arasında çok yaygın olduğunu yazıyor.
Gavet’in kitabından bir kaç örnek verelim;
Travis Kalanick (Uber)
Uber’in eski CEO’su Travis Kalanick, yolcuları gözetlemek ve zehirli bir maço çalışma kültürü oluşturmakla suçlanıyor.
Hare Psikopati Kontrol Listesi’ne göre – bu bozukluğu değerlendirmek için kullanılan evrensel olarak kabul edilen teşhis aracı – psikopatik bir kişilik, görkemli bir öz değer duygusu, pişmanlık veya suçluluk eksikliği, kötü davranış kontrolleri, patolojik yalan söyleme ve empati.
Bir zamanlar diğer rollerin yanı sıra Priceline Group’un küresel operasyonlardan sorumlu başkan yardımcısı olan Gavet, bu niteliklerin “Silikon Vadisi’nde kutlandığını” iddia ediyor.
Silikon Vadisi CEO’larının kötü davranış haberleri – Elon Musk’ın salgınla ilgili yanlış bilgileri tweetlemesinden WeWork’ün kurucu ortağı Adam Neumann’a şu anda New York eyaleti başsavcısı tarafından kendi kendini idare etme iddiaları üzerine soruşturuluyor – son zamanlarda çok sık görülüyor.
Elizabeth Holmes (Theranos)
Göz kırpmaması ve sahte bir bariton sesi olduğu iddia edilen Theranos CEO’su Elizabeth Holmes’u ele alalım. Silikon Vadisi sevgilisi olduğunda, kan testi şirketinin hızlı, acısız ve ucuz sonuçlar veren yenilikçi parmak-delme testleriyle sağlık hizmetlerinde devrim yaratacağına söz vererek kendi kendine milyarder oldu. Ancak iddiaları bir yalandı. Şu anda sahtekarlıkla suçlanıyor ve Martta mahkemeye çıktığında bir delilik iddiasında bulunmayı planladığı iddiası var.
Psikopatisinin gücüyle Holmes, deneyimli yatırımcılar ve politikacılar da dahil olmak üzere pek çok kişiyi, “mucize” kan testi kiti ile gerçeğe meydan okumaya ‘mesih vizyonu’ konusunda ikna etti.
FBI tarafından yapılan bir araştırma, psikopatlar tarafından yönetilen şirketlerin düşük üretkenliğe ve düşük çalışan moraline sahip olma eğiliminde olduğunu buldu. Gavet şöyle diyor;
“Silikon Vadisi’nin psikopatik özellikleri, psikopat şirketler yaratmak üzere tüm organizasyonlara sızıyor. “
Herşeyi Annesinin Hallettiği Genç Erkek Sorunu
WeWork kurucu ortağı Adam Neumann, kendi kendini idare etme iddiaları üzerine New York eyaleti başsavcısı tarafından soruşturuluyor. Gavet şöyle diyor;
“Bu, birçok yeni kurulan şirkette çalışanların her heveslerinin karşılandığı ve her ihtiyacın beklendiği hiper-ayrıcalıklı baloncuklarda çalışmaya alıştıkları “çocuklaştırılmış bir kültür” ile mümkün hale geliyor.”
Örneğin, Google’da çalışanlara işlerini halletmek için şekerleme kapsülleri, ücretsiz masajlar ve lüks otel tarzı konsiyerj hizmeti verilir. Biyoteknoloji firması Genentech’in ofisinde araba yıkama, saç kesimi, spa uygulamaları ve hatta bir diş hekimi gibi avantajlar sunduğu bildirildi.
Berkeley’deki California Üniversitesi’nde ve kıdemli bir Vadi coğrafya profesörü Richard Walker şöyle diyor;
“Bu adamları bu küçük kozada barındırmak, her şeyi annesinin hallettiği genç erkek sorununu vurguluyor. Yiyeceklerin göründüğü bir tür büyülü ortam. ‘Bana ikram edilecekler orada değilse, annem vermeyi unutmuştur’ düşüncesi yaratıyor”
Gavet, bunun ciddi bir empati eksikliğine yol açtığını yazıyor.
Şubat 2018’de 61 yaşındaki bir makam şöförü, Uber arabalarının rekabeti nedeniyle geçimini kaybettiğini iddia ederek aşağı Manhattan’daki Belediye Binası önünde kendini vurdu. Gavet bununla ilgili olarak şunu anlatıyor;
“O sırada Uber’de çalışan iki arkadaşımın tepkisini sonsuza dek hatırlayacağım. Bir akşam yemeği partisi sırasında intihar hakkında ne düşündüklerini sordum ve ikisi de” Üzücü, ama bu yıkımın bedeli “dediler. “
Bu defalarca duyduğum bir bahane. “Size Silikon Vadisi’ndeki insanların neden oldukları korkunç bir şeyi reddettiklerini kaç kez duyduğumu söyleyemem, ‘Bu, kesintinin bedeli’ ‘diyorlar ve devam ediyorlar ‘Evet, berbat ama dünyayı daha iyi bir yer yapmaya çalışıyoruz, bu yüzden sorun değil’ diyorlar.”
Steve Jobs’ın Mirası Pislik ile Dahi Olmak Arasında Bir İlişki Yarattı
Maëlle Gavet, Steve Jobs için şöyle diyor;
“Onun mirası, pislik ve dahi olmak arasında silinmez bir ilişki geliştirdi.”
Gavet, yüksek profilli bir teknoloji kurucusuyla çalıştığı zamanı anlatıyor; “ona empati ve alçakgönüllülük eksikliği”nden bahsetmiş ve karşılık olarak şu cevabı almış;
‘Steve Jobs, Apple’ı mütevazı davranarak ve insanları önemseyerek inşa etmedi. ‘
Tüm yeni nesil girişimcilere en kötü yüzlerini ortaya koymaları için ilham veren Big Tech dünyasının koruyucu azizi, Apple’ın kurucu ortağı ve CEO’su Steve Jobs’du. Ayakkabı giymekten (veya duş almaktan) hoşlanmıyordu, engelli park yerlerine park etmeyi tercih ediyor ve çalışanlarını “lanet olası pislikler” diyerek çağırıyordu. Gavet,
“Onun mirası, pislik ve dahi olmak arasında silinmez bir ilişki geliştirdi. Bu, birçok insanın, özellikle de bir kurucu-CEO’nun bir dahi olmak için aslında aptal olması gerektiğine inandığı noktaya geldi.”
Buna Steve Jobs Sendromu diyor ve hem güçlü hem de gelecek vaat eden teknoloji uzmanlarının efsaneye doktrinmiş gibi inandıklarına tanık olduğunu söylüyor.
Silikon Vadisindeki Yerleşik Yöntemin Değişmesi Zor
Bu tür bir davranış tarzı, Wall Street’teki kitle iletişim araçlarına kadar diğer sektörlerde de bulunuyor olsa da, Gavet bunun özellikle Silikon Vadisinde yerleşik olduğunu ve düzeltilmesinin zor olduğunu söylüyor. Gavet bunun teknolojik atılımların ilk günlerinden geldiğini belirterek, karakterini özetliyor;
“Her bir girişimin ilk aşamalarında kök salma eğiliminde. Yıllar boyunca tanık olduğum şeyler arasında, içkiyle beslenen bir parti kültürü ile özetlenen, sıkı çalışma / sert oynama tavrı; umursamazlık; sürdürülebilir kârlar yerine hiper büyümeye öncelik verilmesi; kadınlar ve azınlıklar hakkında küçük düşürücü yorumlar ”
Bunun örnekleri arasında, Facebook CEO’su Mark Zuckerberg’in, Cambridge Analytica’nın siyasi amaçlarla kullanıcı verilerini madencilik yapmasına izin verdiği için şirketine 5 milyar dolar para cezası verdikten sonra özür dilememesi ya da Jeff Bezos’un bir mühendisin sunumu sırasında, bu sunumu izlemekle hayatını boşa harcadığı söylemi var.
Bu Yöntemin Çalışanlara Doğru Yayılımı
Ancak daha göze çarpan örneklerden bazıları perde arkasında gerçekleşiyor. Gavet, 2017-2018 yılları arasında şirkette çalışan ve platformda nefret söylemi ve grafik şiddeti temizlemekle görevli Facebook içerik moderatörüyle görüştü.
Moderatör, Güneydoğu Asya’daki bir katliamın yayınladığı bir görüntüyü işaretlediğini hatırladı:
“Göğsünde birinin ayağı olan bir bebek resmi vardı. Onun ölü bir bebek olduğuna karar vermiştim çünkü hareket etmiyordu. Ancak yöneticim, bebeğin öldüğüne ve fotoğrafın kaldığına dair hiçbir kanıt olmadığı konusunda ısrar etti”.
İçerik moderatörleri kalite puanı alıyor ve yanlışlıkla işaretledikleri her resim, puanlarını düşürüyor. Gavet’e göre sonuç insanlıktan çıkarıcı olabilir.
“Kalite puanınızı düşürmek istemediğiniz için bir bebeğin ölmüş olup olmadığını tartıştığınızı hayal edin. Tek umursadığın, bebeğin ölmüş olup olmadığı değil, puanı kazanmak.”
Gavet ile konuşan moderatöre daha sonra TSSB (travma sonrası davranış bozukluğu) teşhisi kondu ve şimdi Facebook’u dava ediyor.
Adam Neumann – WeWork
CEO’lar hiçbir şeyi tek başına yaratmıyor. Eski WeWork CEO’su Neumann, Manhattan’da çıplak ayakla gezmekten, çalışanlarına ofiste tekila shotları ve Run DMC konserleri sunmaya kadar cesur liderlik tarzıyla alkışlanıp durdu. Ancak Neumann’ın başarısı bir seraptı. Gavet hatırlatıyor;
“Kısmen sahibi olduğu kendi binalarını WeWork’e kiraladı. Ayrıca ticari markayı “biz” kelimesiyle satın aldı ve ardından ticari marka kullanımını kendi şirketi olan WeWork’e 5,9 milyon dolara sattı.”
İlk olarak Ocak 2019’da 47 milyar dolar değerinde olduktan sonra, WeWork’ün değerinin aynı yılın Eylül ayında 10 milyar dolara düştüğü bildirildi. Ancak Neumann CEO olarak istifa ettiğinde kendisine 185 milyon dolar “danışmanlık ücreti” ödendi.
Elon Musk – Tesla
Neumann, yatırımcılar için işleri aktif olarak daha kötü hale getirdiği için ödüllendirilen tek CEO değil. Mayıs ayı başlarında Tesla CEO’su Musk, “Tesla hisse senedi fiyatı çok yüksek, IMO” şeklinde bir tweet attı. Tweet’inden sonraki bir saat içinde Tesla’nın hisse fiyatı yüzde 10 düştü ve şirketin borsa değerinden 14 milyar dolar silindi. Bir yatırımcı Musk’a tweet attı, “Dostum… Bu tweet yüzünden 10.000 $ kaybettim. Bu ne saçmalık”
Tesla, bu yaz Musk’ın net servetini geçen yılki 22,4 milyar dolarlık seviyeden 103 milyar dolara çıkarak onu dünyanın en zengin üçüncü kişisi yaptı.
Silikon Vadisinde Empatinin Gelişmesi Lazım
Gavet, işlerin değişmesi için şirketlerin daha empatik bir yaklaşım benimsemeleri gerektiğini savunuyor.
“Farklı işe almaları, farklı promosyon yapmaları, farklı şekilde ödüllendirmeleri gerekiyor. İyimserim ama aynı zamanda bir kapitalistim. Bir şirketi daha empatik, daha makul, dünyada daha iyi bir güç haline getirmenin yolları olduğuna inanıyorum. Ve uzun vadede bunun işletmeler için gerçekten faydalı olacağına inanıyorum.”
Şimdiden olduğuna dair kanıt görüyor. Amazon’da ünlü bir mühendis ve bir zamanlar Web Hizmetleri başkan yardımcısı olan Tim Bray, bir blog yazısında yazdığı gibi “şirket kültüründe dolaşan zehirlilik” nedeniyle Mayıs ayında işinden ayrıldı.
“O zehri ne sunmayı ne de içmeyi seçiyorum”
Bray toksik kültürü tanımakta yalnız değil, ancak çoğu nasıl tavır alınacağından emin değil. Gavet,
“Yakın olduğum CEO’lardan bazılarının – ve hala büyük ölçüde psikopat olduklarını düşünüyorum – mücadele ediyorlar. Bana, ‘Yaparsam lanetlenirim, yapmazsam lanet olurum’ diyorlar. Çok agresif oldukları için eleştiriliyorlar, ancak empati kurmaya çalıştıklarında çok yumuşak oldukları için eleştiriliyorlar. “
Gavet, Big Tech’in tepesindeki psikopati eğilimi, bir sonraki Steve Jobs’un da Steve Jobs kadar aşındırıcı ve psikotik olmasını beklemeyi bırakana kadar bozulmayacağını düşünüyor.
