Bilişim sektörüne ilişkin 2022 yılı verilerini içeren araştırmalar ve raporlar nisan ayından itibaren peş peşe yayımlandı. Ağustos 2023’te ayrıntıları kamuoyu ile paylaşılacak Bilişim500 araştırmasının da ilk verilerine ilişkin değerlendirmeler yapıldı. Aynı tarihlerde ülkemizin içinde bulunduğu seçim ortamı nedeniyle yayımlanmış raporların gündemdeki yerini tam olarak alamadığı görülmüştür.
ICT Media’ya değerlendirmelerde bulunan M2S Araştırma Şirketi Genel Müdürü Özlem Unan, 2022’de Bilişim 500 sıralamasında yer alan şirket gelirlerinin 22 milyar dolar olduğunu belirterek, “Gelirler 10 yıl önceye göre dolar bazında yüzde 41 azalmış durumda. Ancak bu tespite rağmen 2022 yılı sıralamasında yer alan şirketlerin dolar bazında ortalama yüzde 10 büyüdüğünü görüyoruz. Sıralamada yer alan 165 şirket dolar bazında bu ortalamanın da üzerinde büyüme performansı sergiledi.” dedi.
12 Mayıs 2023 tarihinde yayımlanan “TÜBİSAD Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sektörü 2022 Pazar Verileri” raporundaki verilere göre 2021 yılında 266 milyar TL’ye ulaşan bilgi ve iletişim teknolojileri pazar büyüklüğü, 2022 yılında 408,9 milyar TL’ye ulaşmıştır. Küresel BİT Pazar büyüklüğü 2022 yılında %3,3’lük büyüme ile 4,4 trilyon dolar seviyesine yükselirken bilgi teknolojileri pazar büyüklüğü %9,3 büyümüş; iletişim teknolojileri pazar büyüklüğünde ise %3,8’lik bir daralma görülmüştür.
Küresel BİT Pazarı COVID-19 salgını etkisiyle 2020 yılında daralma göstermiş, 2021 ve 2022 yılında ise büyümüştür (Çizelge-1).
Küresel BİT Pazar büyüklüğünün 2023-2026 döneminde yıllık ortalama %5,6 (YBBO) büyüyerek 2026’da 5.784 milyar dolar olması beklenmektedir (Çizelge-2).
Rapordaki verilere göre Türkiye’de 2018 – 2022 yılları arasında sektörün TL bazındaki yıllık ortalama büyümesi %25,2 olmuştur. Bununla birlikte dolar bazında 2021 yılında 29,9 milyar dolar düzeyine çıkan BİT sektörü Pazar büyüklüğü 2022’de %17 azalarak 23,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir (Çizelge-3, Çizelge-4)
2021 yılına kadar dünya ile koşut gelişme gösteren Türkiye BİT Pazar büyüklüğü 2022’de dünyadaki büyümeye rağmen dolar bazında küçülmüştür (Çizelge-5).
13 Nisan 2023 tarihinde yayımlanan, TÜBİSAD ve TÜSİAD iş birliğinde hazırlanan “Türkiye’nin 2. Yüzyılında Yüksek Teknoloji İçin Eylem Çağrısı” raporunda küresel değer zincirinde önemli potansiyele sahip Türkiye’nin teknoloji atılımını gerçekleştirememesinin temel nedenleri olarak:
- KOBİ’lerin sayısal dönüşümlerini tamamlamakta geri kalması;
- Yüksek teknolojinin iş ve kullanım modellerinin oluşması için gereken yatırım ve altyapının beklenen hızda katma değere dönüştürülemiyor olması;
- Teknolojik girişimlerdeki potansiyele ulaşmak ve küresel pazarda rekabet gücünü artırmak için fon ve ekosistem desteğinin yetersiz kalması;
- Sayısal dönüşüm ve teknoloji atılımının ihtiyaç duyduğu yetkinliğe sahip iş gücü ve yenilik kültürünün istenen ölçüde geliştirilememesi
konuları öne çıkarılmıştır.
Raporda ayrıca “Yüksek teknoloji atılımı için tüm bunların aynı anda hazır olması ve stratejilerin etkili ve bütüncül bir başarıyı tesis etmesi için ‘üst seviyede sahipliğe’ ve ‘koordineli bir yaklaşımla’ hareket etmeye ihtiyaç olması.” gerektiği de belirtilmiştir.
On İkinci Kalkınma Planı Bilgi ve İletişim Teknolojileri Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda raportörler olarak yer vermiş olduğumuz “Bilişim Bakanlığı” konusunun üst düzeyde sahiplik için önemli olduğu burada da karşımıza çıkmaktadır.
Mayıs 2023’teki seçimlerden sonra ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılardan kurtulmak için ürün ve hizmetlere yapılan zamlar nedeniyle, çalışanlara ve emeklilere verilen ücret artışlarının vatandaşların cebine girmeden eridiği de ortadadır.
Ulusal gönenç düzeyini yükseltecek, kişi başına düşen milli geliri artıracak önlemlerden birinin teknolojiye dayalı üretimden, bilişimden, yazılımdan geçtiği unutulmamalıdır. Bizim gibi gelişmekte olan ülkelerin büyümenin kaldıracı olarak teknolojiyi kullanması kaçınılmazdır. Özellikle ülkemizin kalkınması ve üzerindeki borç yükünden kurtulması için bilişimden, yenilikçilikten, yazılımdan üretici olarak yararlanması gerekmektedir.
Yayımlanmış olan raporlardaki Türk Lirası cinsinden verilere göre BİT sektörünün büyümekte olduğu bilgisi karar vericilerin yanılmasına neden olabilir mi sorusunu aklımıza getirmektedir. Aslında genelde küçülen BİT sektörünün büyüdüğüne ilişkin verilere dayalı, T’uzak olabilecek bu yaklaşımdan kaçınmamız gerektiği ortadadır. Teknolojiden uzak bir toplumun, yalnızca tüketerek teknolojiden yararlanmasının büyümeye katkısı beklenenden az olacaktır.
[1] https://ictmedia.com.tr/haber/bilisim-dunyasinin-gelirleri-yuzde-74-artti
[2] Kaynak: TÜBİSAD BİT Sektörü 2022 Yılı Pazar Verileri Raporu
[3] https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/11278-turkiye-nin-2-yuzyilinda-yuksek-teknoloji-icin-eylem-cagrisi
[4] https://www.bilisimdergisi.org.tr/bilisim-dergisi/nisan-2023-bilisim-dergisi.html#nisan-2023-bilisim-dergisi/70/