Bitcoin fiyatı 4.000 $’ı geçince, daha önce bu konuyla ilgilenmemiş olan 2 okuyucumuz, mail göndermiş. Soruyorlar; Bitcoin işlemleri nasıl oluyor, fiyatı neden yükseliyor? Fork, Ether filan ne anlama geliyor? …Ve biz Türkiye’de dünyanın bu gelişmesini kaçırıyor muyuz?
Bitcoin ile ilgili haber ve gelişmeleri ilk günden bu yana takip ediyoruz. Bu konudaki hemen hemen her haberi de yayınlıyoruz. Ama yine de merak edenler için Bitcoin konusunu basit ve kavramları, tarihsel gelişmesi ile aşağıda kavramsal anlamda açıkladık. Daha fazla detay isteyenler için internette bu işin uzmanı olan siteler bulunuyor.
Türkiye’de Bitcoin ve Ether ile İlgilenen Var, BlockChain Konusu Zayıf
Aşağıda kavramları açıklamaya başlamadan ama önce özetle belirtelim, Türkiye Bitcoin ve Ethereum işini ıskalıyor değil. Bitcoin, Ethereum gibi konularda çalışan bir zümre var. Öyle ki, para konuları ile ilgili bir web sitesi Bitcoin işlemi/alışverişi yapan kişi sayısını 20.000 olarak vermiş [1], diğer yandan Ether madenciliği yaptığı belirtilen insanların, Türkiye’deki bazı grafik kartların (AMD, NVDIA) stoklarını tükettiği de diğer bir gayri resmi (Yazıcıoğlu İşHanı bilgisi) bilgi [2].
Ama asıl önemlisi, son dönem bankacılıkta yükselen –Bitcoin’in altyapısı olan– BlockChain teknolojisini, “Teknolojide Avrupa’nın önünde olduğu” ile övündüğümüz bankalarımızın, yakalayabildiğini söylemek zor, hatta uzak baktıklarını söylesek yanlış olmaz [2].
Şimdi bütün bu kavramları ve olayın nereden gelip nereye gittiğini anlatalım;
Bitcoin Nereden Çıktı?
Bitcoin, internetin doğasının bir sonucu olarak düşünülebilir. İnternet; kurucusu olan bilim adamları tarafından “merkezi olmasın” şeklinde tanımlandı (gerçi merkezi konuları var. Bunu bir başka yazımızda anlatalım). Ama bir yandan interneti kontrol altına almaya çalışan devletler, firmalar, hükümetler varken, bir yandan da hala interneti ve getirdiği distruptive teknolojileri bağımsız kılmaya, merkezi olmayan yapılar kurmaya çalışan insanlar var.
Bitcoin de tam böyle bir yapı. 2009 yılında Satoshi Nakamoto –ki takma isimdir—aracı olmadan (banka gibi) güvenli para yollanabilmesine yönelik bir yeni yöntemi anlatan bir makale yayınladı. Nakamoto, ortaya bir daha çıkmadı. Kim olduğunu hala bilmiyoruz. Geçen yıl bir Avustralyalı kendisini Nakamoto olarak lanse etti ama kendisinden beklenen (ilk adres bloğu) delili göstermeyince ya da gösteremeyince, olmadığı kabul edildi [3].
Nakamoto, Bitcoin’i “demokratik” bir para birimi olarak tanımladı. Bunun anlamı, tek bir kişi ya da kurum tarafından kontrol edilememesidir. Madencilerin oluşturduğu network tarafından yönlendirilir.
Bitcoin bir genel ve özel anahtar çiftine sahiptir. Özel anahtarınızı yalnızca sizin bildiğiniz şekilde gizli tuttuğunuz sürece, genel anahtarınızın ötesinde kendiniz hakkında herhangi bir bilgi göstermek zorunda kalmadan her türlü işi gerçekleştirebilirsiniz. Genel anahtarınız, özel anahtarınızı kontrol ettiğiniz sürece siz olduğunuzu garanti eder. Bu 2 anahtarı BlockChain (Blok zinciri) birbirine bağlar. Bu da kesintisiz bir blok zinciridir; herhangi bir blok değeri değiştirilirse, sonra gelen her bloğun niteliği de değişir.
Dolayısıyla, her bir Bitcoin’in farklı bir adresi vardır. Bilinen herhangi bir teknoloji tarafından sahtesi yapılamaz, çalınamaz veya taklit edilemez. Ve işlemleri anonim olarak yapılabilir. Hiçbir kişisel bilgi alınmaz, kimliği sadece dijital parmak izi formundadır.
Biz bu yazıda Bitcoin’i anlatıyoruz ama arkasından pek çok diğer kripto para çıktı. Bir listesini dipnottan görebilirsiniz [4].
Neden “Madencilik” Kelimesi Kullanılıyor? Demokrasi Bunun Hangi Bölümünde?
Biliyorsunuz, kağıt ve bozuk paraları devletler basar ve dağıtır. Peki Bitcoin’i kim yaratıyor? Bitcoin’i basan/yaratan merkezi bir yapı yok. Matematik problemleri çözen bazı özel yazılımları kullanan kişiler –ki onlara madenci deniliyor—belli sayıda bitcoin üretebilirler. Bu da Bitcoin’i heyecanlı kılan politika. Zeka gerektiren bu işlem, işin içine pek çok insanı madencilik yapmak için çekiyor. Dünyada yüzbinler düzeyinde madenci olduğu tahmin ediliyor.
Ama Bitcoin çıkarmanın bir sınırı var. Sistem 21 milyon Bitcoin dolaşıma çıkıncaya kadar madencilik yapmak üzerine kurgulanmıştır. Yani sınırsız sayıda Bitcoin çıkarabilmek mümkün değildir.
Bitcoin madenciliği için bilgisayarınızın çok güçlü olması gerekir. Çünkü bilgisayarınızın gücü networke katkı sağlar. Bilgisayar gücünüz ne kadar yüksek ise, networke katkınızın o kadar yüksek olması nedeniyle daha çok Bitcoin elde edersiniz.
Madencilik için özetle;
- İyi bir donanım
- İyi bir mining yazılımıalmalısınız.. ve..
- Bir Bitcoin Cüzdanı oluşturmalısınız
- Mining gruplarından birine katılmanız işinizi kolaylaştırır..
Aşağıda Madenciliği anlatan bir video var;
Madencilerin her işlemi kabul etme ve etmeme hakkı var. Madencilik, hesaplama yetkisini kullanarak işlemi gerçekleştirme, sistem ağını güvenli bir şekilde koruma ve sistemdeki her kullanıcıyı senkronize hale getirme işlemidir.
Demokrasi de burada; yani tüm networkteki madencilerin yarıdan fazlası bir işlemi yapmayı reddederse, o işlem BlockChain’e giremez. Bu pek rastlanır bir durum değil ama mümkün. Her bir madencinin bir oyu vardır ve yeterli sayıda madenci bir konuda birlikte hareket ediyorsa, o konu bir kanun haline gelir. Başkalarının dediği gibi, burada politikacı yok matematik var.
Bu arada, ben madencilik yapmak istemiyorum, bir yerde harcamak ya da yatırım yapmak için sadece satın almak istiyorum diyorsanız, bu da mümkün. Çeşitli yerlerden satın alabilirsiniz. Coinbase bunların içinde en büyüğüdür. Sizin için bir cüzdan da sağlar.
Bu arada devletlerin hala Bitcoin’e pek sevimli baktıklarını söyleyemeyiz. Bunun bir nedeni Bitcoin’in kontrol edilemez oluşu. Diğer bir nedeni de, transferlerinde gönderenin ve alıcının kimlik bilgileri gizli tutulabildiği için her türlü illegal, yasa dışı para transferlerine olanak sağlamasıdır.
BlockChain, Bitcoin’in Önüne Geçti
Yukarıda yazdığımız Bitcoin’in güvenli teknolojisi BlockChain önceleri pek dikkati çekmedi ama 2015’lerden sonra bir baktık, öne geçmiş [5]. Çünkü aradan geçen sürede, güvenilir bir yapı olduğu test edildi ve anlaşıldı.
Her blokta, genel anahtarınızın eylemleri kaydedilir ve bir kez kaydedildiğinde, tamamen ve tamamen değişmez olur. Değiştirilemezler. Aynı zamanda herhangi bir zamanda, sizin de dahil olduğunu herkese açıktır. Bu, genel anahtarınızın bıraktığı iz aracılığıyla her zaman özel anahtarınızın ne yaptığını bildiğiniz anlamına gelir. Özel anahtarınızın kontrolünü kaybettiyseniz, ne zaman ve nerede kullanıldığını ve ne için olacağını bilirsiniz. Birisi sizi kimliğine bürünmeye çalışıyorsa ve anında size bildirilir ve siz de anahtarı geçersiz kılabilirsiniz.
BlockChain, bugün FinTech olarak adlandırılan alanın en heyecan verici teknolojisi olarak duruyor. Finans dünyası, artık bitcoin’in arkasındaki teknolojinin, sürekliliği sağlayabilecek ve güvenliği güçlendirecek bir sistem olduğunu düşünüyor. Bu teknolojiyi çalışan banka yöneticilerinin sayılarının giderek arttığı bildiriliyor. Aşağıda bu konuyu özetleyen bir diyagram göreceksiniz.
Ethereum ve Ether Nedir?
Bitcoin’in bu kadar başarılı olması, bireyler yanında kurumların da bu işe girmesi gerektiğini düşündürttü [6]. Kurumsal Etheryum Birliği (Enterprise Ethereum Alliance – EEA) adını taşıyan bir oluşum son olarak Toyota, ING, Rabobank’ı da içine alarak 86 üyeye ulaştı. Şubat 2017’deki kuruluştan gelen üyeler arasında JP Morgan Chase, Microsoft, IBM gibi bir çok firma bulunuyor.
Ethereum, BlockChain teknolojisini kullanan açık kaynak ve dağıtık bir sistem. Ön yüzde, Bitcoin’e çok benzeyen ama “Ether” adı verilen bir elektronik para kullanıyor. Ethereum teknolojisi, özellikle, karmaşık fiziksel ve finansal tedarik zinciri prosedürlerini ve birden fazla taraf içeren mutabakat süreçlerini otomatikleştiren akıllı sözleşme uygulamalarını desteklemek üzere tasarlanmış durumda. İçinde “Uzlaşma” gibi çok sayıda son kullanıcı uygulaması da mevcut.
EEA BlockChain konusunda çalışan tek grup değil. Diğer rakipleri R3 konsorsiyumu, Digital Asset Holdings ve Hyperledger Projesi.
ICO Nedir?
ICO da bu alanın başka bir kavramı [7]. ICO, bitcoin gibi elektronik para ve blockchain teknolojilerini içeren projelerde girişimcilerin başlangıç yatırımını sağladıkları bir çeşit kitle fonlamasına verilen isimdir.
Blockchain teknolojisinin önemi anlaşıldıktan sonra ortaya çıkmıştır. Ama bu alan henüz düzenleme görmeyen bir alan. Girişimciler, bu tür yöntemleri (ICO), yatırımcıların ya da bankaların gerektirdiği titiz ve düzenlenmiş sermayeyi artırma sürecini atlamak için kullanılıyor.
ICO genellikle “Kitlesel Fonlama” ya da “Halka Arz (IPO)” ile karşılaştırılıyor. ICO aynen IPO gibi hisse karşılığı para toplar ve yatırımcısına kar sözü verir. Ama sözünü tutamama olasılığı yüksektir. Çünkü sunduğu ürün ya da hizmet henüz başlatılmamış bir şeydir. Bu nedenle kitlesel fonlamaya daha çok benzer, oradaki fark ise, kitlesel fonlamanın aksine burada yatırımcı bir finansal hisseye sahiptir. Katkısından dolayı da kar payı beklentisi vardır.
Son dönemde ABD’de bir ICO çılgınlığı olduğu kaydediliyor. Öyle ki, neredeyse risk sermayesi ile alınan yatırımdan fazla paranın ICO kampanyaları ile toplanabildiği kaydediliyor. Bu da ilginç bir durum.
2 Hafta Önce Yaşanan Bölünme Neydi?
2 hafta önceki yaşanan duruma gelince, uzun zamandır tartışılan bir konuda mart ayında Bitcoin hissedarlarından Bitstamp, BTCC, Bitsquare, Shapelift, Kraken, Gemini, Coinbase, Localbitcoins gibi büyükler “Hard Fork Contingency” olarak, yani, “Çatal kaldırma, İsyan etme” başlıklarıyla duyurulan bir bildiri yayınladılar. Özetle anlattıkları şuydu; Bitcoin sadece yatırımcı düzeyinde işlem görüyor ama halka inmeli, bunun için de işlem süresi kısalmalı ve üst sınır da kaldırılmalı.
Bunun sonucunda, Bitcoin Cash ismiyle yeni bir para birimi çıktı ve bu farklı bir Blockchain kullanıyor. Bu bölünmeye rağmen Bitcoin fiyatı düşmedi. Üstelik Bitcoin Cash de, 300-400 $’larda kendi düzeyini oluşturdu.
Bitcoin’in Değerini Ne Belirliyor? Nereye Kadar Çıkabilir?
Bitcoin’in değerini belirleyen, serbest piyasa ve ekonominin meşhur arz/talep dengesi. Talep artarsa fiyatı yükseliyor. Bugünlerde talep yüksek, bunun bir nedeninin ICO kampanyaları olduğu iddia ediliyor. ICO kampanyalarında Bitcoin kullanılıyor.
Ama Bitcoin’in medya yüzünden şiştiği iddiaları da var. Çünkü ilgi çeken bir konu ve medya ğeşini bırakmıyor.
Bugünlerde değeri 4.000 $’ın üstüne çıktığı için, herkes “daha nereye kadar çıkar” diye soruyor. 5.000 $’a çıkacağını iddia eden uzmanlar olduğu kadar, bir balonun şişmekte olduğunu düşünen insan sayısı yüksek.
[1] Türkiye’de 20 binin Üzerinde Yatırımcı Bitcoin ile İlgileniyor
[3] ve Avustralyalı Wright, Bitcoin Yaratıcısı Olduğu İddiasından Vazgeçti
[5] Artık BitCoin’den çok Arkasındaki Teknoloji BlockChain Önem Kazandı
[6] Enterprise Ethereum Alliance (EEA) Gittikçe Büyüyor
[7] Amerikan Menkul Kıymetler Düzenleyicisi SEC, Bitcoin’i Yasal Görmüyor ve ICO’ları İnceliyor