Konferans notlarını sunduğumuz bu yazının
- ilk bölümünü Stratejist Friedman ; Türkiye ve Amerikan Dış Politikasının Denge Sorunu Başlıklı Bir Konferans Verdi – 1,
- ikinci bölümü Friedman : Türkiye Derin Güç ve Avrupa Zayıflıyor – 2,
- üçüncü bölümü Friedman : Global krizden 2 Ülke Güçlü Çıktı, Biri ABD, Diğeri Türkiye – 3
- dördüncü bölümü Friedman : İsrail, ABD’nin Irak’tan Çıkmasını İstiyor – 4
- beşinci bölümü Friedman : İsrail’in Uzaklaşamayacağı Tek Ülke İsrail – 5
başlıkları altında okuyabilirsiniz.
Friedman konuşmasının bu bölümünde Türkiye hakkındaki düşüncelerini ve “derin güç”ün ne olduğunu açıkladı
Şimdi Türkiye’ye bakarsak; Avrupa artık sendelemekte. Ruslar Kafkas’ların arkasına çekildi. Balkanlar oldukça açık halde. Türkiye ise “Derin Güç” Yumuşak güç ya da akıllı güç duyduk ama Türkiye bunlar değil. Türkiye derin güç.Derin gücün 3 karakteri var; Birincisi dengeli ekonomi, askeri güç ve siyasal güç Türkiye’de var. Avrupa hiçbir zaman bu derin güce ulaşmadı. Türkiye’ye baktığımızda ise bu derin gücü görüyoruz.
İkincisi kontrol edilebilir bir güç. Hükümetin elinde bir güç var ve bu kontrol edilebilir.
Üçüncüsü topluma mal olmuş bir güç. Havada dolaşan değil, kökleri toplumda olan bir güç. Kökü tüccarlara ya da askerlere değil, halkın kendisine bağlı .
Bunlar biraraya geldiğinde yapısal bir güce ulaşıyoruz. ABD’de de aynı “derin güç” var. ABD, Irak’ta o kadar çok sorunla uğraştı. Global krizden güçlenerek çıktı. Eskiden de Vietnam yaşadı ama çıktı. Dolayısıyla o da “derin güç”
Ama ABD şimdi de bu bölgeden bir an önce çekilmeli. Afganistan’dan da çekilmeli. Bu bölgede bir boşluk var. Ancak Türkiye’nin gücü var. Yunanlıların ve Mısırlıların zayıflığını görüyoruz. 360 derecelik daire içinde baktığımızda bu bölgede tek güçlü unsur Türkiye.
Türkiye bir yere kendisi gitmiyor ve oralara çağrılıyor. Sorunlar onu çekiyor. Türkiye bu sorunların üstesinden gelebilecek mi?
Türkiye artık kendi stratejisini geliştirmekte. Suriye, Irak ile Azerbeycan, Arnavutluk, Bosna ile ilişkilerini güçlendirdi. Öyle bir hale geldi ki, hem İran, hem de ABD ile kararlı ilişkiler kurmalı. Son 10 yıldır Türkiye bölgede en fazla istikrar isteyen devlet.
Türkiye artık hem Ortadoğu, hem Akdeniz’de güvenilir güç olarak öne çıkıyor. AB zayıflıyor. Bütün şanslar Türkiye’nin lehinde.
Artık Birleşik Devletler Irak’ı daha iyi anlamak zorunda. Birleşik Devletler burayı terkettiğinde Türkiye, tarihsel olarak bu bölgede lider pozisyonuna itiliyor.
Türkiye İran’dan teklif aldı uranyum konusunda. Oysa ABD Türk’lerin müzakereleri başlatmasını bekliyordu. Bugün ABD mutlu değil. İran ile ilişkiler konusunda ABD bölgeyi daha iyi anlamalıdır. Bölgede sorunlar var. Ahmedinejat ABD’ye güvenilmeyeceğini söylüyor.
Zor bir sürecin başlangıcı. Bölgede ABD’nin güvenebileceği tek ülke Türkiye. ABD ile istikrarlı bir ilişkiye başlarlarsa, diğer ülkelerin ciddi ekonomik krizle uğraşması ile birlikte bölgede güç haline geliyor.
Türkiye’nin güçlü ekonomisi ve güçlü ordusu var. Bundan sonra Balkanlar ve Akdeniz’deki sorunlarına nasıl çekildiyseniz, bütün sorunlara çekileceksiniz. Çözmeniz beklenecek.
İsrail’in uzaklaşamayacağı tek ülke Türkiye. Son reaksiyonlar İsrail’de çok etki buldu.
ABD’nin dış siyasetine bakınca, tek bağlandıkları konu terörizm. Bunu öne çıkarıyorlar. Bu nedenle uluslararası dengeyi yeniden bulup, bölgesel müttefikler yaratmak zorunda. Türkiye de ABD’yi gözardı edemez. Aynı şekilde ABD’de Türkiye’yi gözardı edemez.
Geçtiğimiz günlerde Elcezire TV’da (Doha) bu görüşleri söyledim. Çok naziklerdi ama aynı fikirde değillerdi. Dengelerin geliş süresi çok önemli. Aksi takdirde ABD’nin bölgedeki etkisi yok olacak. İran, Irak krizi, Keşmir olayı, hep aynı kumaştan üretilmiş. Birbirinden ve bunlardan farklı olan bir tek Türkiye. Dengesizliği de yok.
Türkiye hakkında çok iyimser olmadığıma ve Türkiye’yi öne çıkaran birisi olmadığım halde, bu sonuca ulaştığıma göre, ABD yönetiminin bu sonuca ulaşılması çok daha kolay.
Yunanistan’daki son gelişme sonrası AB dağılıyor. Balkanlarla hiç ilgilenmiyorlar. Sırbistan’da ya da Hırvatistan’da ne oluyor bakmıyorlar. Ellerinde zaten para yok. Balkanlara yatırım en son sırada. Türkiye’de yapılacak yatırım ise hem Akdeniz, hem Ortadoğu, hem de Balkanlara yapılır.
Maaşların yükselmesi, Arap ülkeleri ile olan ilişkisi, bölgenin yönetimini kolaylaştırıyor.
Türkiye Ermenistan’ı bir kenara bırakırsak, Kafkaslar’da da çok güçlü. Gürcistan ve Azerbeycan gibi ülkeler üzerinde etkiniz var.
360 derece bakılırsa, tarih Türkiye’ye çok fazla fırsatı vermiyor ama artık bölgedeki en önemli güç haline geliyor. Birleşik Devletler arka bahçenizde yürüyor. Çözüm olmazsanız, sorun onun önüne gelir. Ama artık problemler Türkiye’nin önüne geliyor. İsrail’e karşı yaptığı son reaksiyon Türkiye’nin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Kendini ne kadar güçlü hissettiğini gösteriyor.
Türkiye’nin sadece önemli olacağını görmüştüm. 2-3 yıl önceye kadar sen çılgınsın böyle bir güç olamaz diyorlardı ama artık herkes gördü.
ABD artık Türkiye ile ilgili kararlar almak zorunda. ABD artık ancak Türkiye ile ilişkiye girebilir. Mısır tarihine vs bakarsak da, bölgedeki en eski devlet Türkiye. En son Gazze olayında da ABD tamamen Türkiye’nin yanında yer almıştır.