Konferans notlarını sunduğumuz bu yazının
- ilk bölümünü Stratejist Friedman ; Türkiye ve Amerikan Dış Politikasının Denge Sorunu Başlıklı Bir Konferans Verdi – 1,
- ikinci bölümü Friedman : Türkiye Derin Güç ve Avrupa Zayıflıyor – 2,
- üçüncü bölümü Friedman : Global krizden 2 Ülke Güçlü Çıktı, Biri ABD, Diğeri Türkiye – 3
- dördüncü bölümü Friedman : İsrail, ABD’nin Irak’tan Çıkmasını İstiyor – 4
- beşinci bölümü Friedman : İsrail’in Uzaklaşamayacağı Tek Ülke İsrail – 5
başlıkları altında okuyabilirsiniz.
Bir önceki bölümde Friedman’nın kim olduğuna ve öngörülerine baktıktan sonra, önce kısaca konferansta öne çıktığını düşündüğümüz konuları özetleyelim; sonra da 45 dakika süren konferansın notlarını daha geniş aktaralım;
Ben kendi hesabıma Friedman’ın anlattıklarına bakarak, bir süredir çeşitli konularda şüphelenilen komplo teorilerinin anlamlı olabileceğini düşündüm. Kendisine de “biz burada her olayın arkasında Amerika’yı görüyoruz, siz ne dersiniz” şeklinde bu soruyu yönelttim ama diğer soruma cevap verirken, bunu cevaplamamayı tercih etti.
Ama daha önemlisi, Friedman’ın geniş bir çerçevede anlattıkları, TV’lardaki saçma sapan tartışmalardan çok daha farklı olayların döndüğünü, hep birlikte olaylara çok dar bir çerçevede ve bir hayli çocukça baktığımızı, anlamsız detaylara takıldığımızı, dengeleri farketmediğimizi düşünmeye başladım.
Türkiye’nin o veya bu şekilde yükseldiği görülüyor. Bunu iyi anlamamız ve bakışlarımızı biraz daha fazla dışarıya çevirerek, dengeleri görmemiz ve strateji geliştirmemiz lazım. Bakın Friedman özetle neler söyledi;
Türkiye Derin Güç – AB Zayıflıyor
Fridman’a göre ABD bölgede Bush döneminin miras bıraktığı sorunlarla sıkışmış durumda, Afganistan ve Irak’tan bir an önce çıkmalı. Zaten İsrail ABD’nin çıkmasını ve bölgeyi kendisinin şekillendirmesini istiyor. Ancak Obama istediği kadar rahat davranamıyor.
Yine Friedman’a göre global krizden sadece 2 ülke güçlenerek çıktı. ABD ve Türkiye. Buna karşılık son Yunanistan olayı ile birlikte AB yıkılma süreci başladı. Zaten ABD’ye karşı bir birlik olarak oluşturulmuştu ama bu birliğin çok da güçlü olmadığı bu krizle görüldü.
Ortadoğu-Yakındoğu’da dengenin 3 unsuru var. Arap-İsrail, Hindistan-Pakistan ve İran-Irak. ABD bu dengeleri tutmaya çalışıyor. Son gelişmelerde Araplar, Mısır ve Pakistan güç olmaktan çıktılar. Şimdi bölgede “güçlerdeki dengesizlik” sorunu var. Ama Pers Körfezi (petrol) nedeniyle bölge önemli.
Sendeleyen Avrupa, Kafkasların arkasına çekilen Rusya ve sorunlu Balkanlar da dahil, 360 derece bakıldığında bölgedeki tek güç Türkiye ve bu güç “derin güç” olarak adlandırılıyor. Bunun nedeni 3 unsura dayanması; dengeli ekonomisi, ordusu, siyasal yapısı, kontrol edilebilir olması ve geleneksel bir halk.
Son 10 yıldır Türkiye bölgede en fazla istikrar isteyen devlet. Türkiye artık hem Ortadoğu, hem Akdeniz’de güvenilir güç olarak öne çıkıyor. AB zayıflıyor. Bütün şanslar Türkiye’nin lehinde.
Friedman’a göre, İsrail’in uzaklaşamayacağı tek ülke Türkiye ve Türkiye’nin son verdiği reaksiyon, kendisini ne kadar güçlü hissettiğini gösteriyor.
İsrail-ABD ilişkisine bakıldığında, Arap dünyasındaki karşıtlık nedeniyle ABD’nin İsrail ile ilişkisini kesmesi doğru değil. Yoksa bölgede etkinliği kalmayabilir.
Bölgedeki sorunun kaynağı Arapların 50 yıldır uyguladıkları siyaset. Şu anda Filistin El-Fetih ve Hamas diye 2’ye bölünmüş durumda. Ürdün El-fetih kampından, Mısır Hamas’tan korku duyuyor.
İran konusunda da ABD Türkiye’den müzakere başlatmasını bekliyordu ama böyle olmadı. Bunun için memnun değil.
Friedman’ın konferansının bir bölümünü yukardaki videodan izleyebilirsiniz. Videonun ve konuşmaların devamını sonraki bölümlerde aktaracağız.
[1] Friedman’ın Gazze’ye giden Gemiler Konusundaki Yazısı
Bir sonraki bölümü Friedman : Global krizden 2 Ülke Güçlü Çıktı, Biri ABD, Diğeri Türkiye – 3 başlığı altında okuyabilirsiniz.