9-12 Mayıs tarihlerinde İzmir’de Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi ev sahipliğinde TEGED (Tıp Eğitimini Geliştirme Derneği) tarafından X. Ulusal Tıp Eğitimi Kongresi (UTEK2018) gerçekleştirildi. Yeni ve güncel bilimsel gelişmeleri paylaşmak, gelecekte yapılabilecek çalışmalar ve uygulamalara yönelik yeni öngörüler oluşturmak üzere hazırlanan bu organizasyona Türkiye’nin her yerinden Tıp Eğitimi ile ilgili Akademisyenler ve uzmanlar katıldı.
Tıp eğitimi alanındaki en önemli buluşma noktalarından biri olan bu kongrede birçok bildiri sunuldu, paneller ve çalıştaylar yapıldı. Bu çalışmalarda eğitim, ölçme-değerlendirme, altyapı sorunları, uzmanlık sınavları, sürekli mesleksel gelişim gibi konuların yansıra “Tıp eğitiminde teknolojik dönüşüm” konusu da değerlendirildi.
Endüstri 4.0 ile gelen IoT (Internet of Things – Nesnelerin interneti), AR/VR (Augmented Reality/Virtual Realty – Artırılmış Gerçeklik/Sanal Gerçeklik) , yapay zekâ, robotlar gibi teknolojiler tıp eğitiminde de dijital dönüşümün gerekliliğini yadsınamaz şekilde zorunlu kılıyor. Bu teknolojilerin getirdiği yenilik ve kolaylıklardan faydalanabilmek için, tıp eğitimi (lisans, uzmanlık eğitimi ve sürekli tıp eğitimi) alanında da süreçlerin bir an önce yeniden gözden geçirilerek yapılandırılması gerekiyor.
Tıp eğitimini zenginleştirmek, kolaylaştırmak ve öğrenci, eğitici ve ilgili idari süreçlerini desteklemek üzere, teknolojinin getirdiği olanaklarla dönüştürmek üzere bazı güncel metotlardan yararlanılabilir:
- E-learning (e-öğrenme): Ders içeriklerinin, sınavların, notların, tartışma panolarının olduğu, ödevlerin verilebildiği uygulamadır.
- Burada eğitici ders içeriğini dijital ortamda öğrenciyle paylaşır. Elektronik ortamda sınav ve quiz’ler yapabilir. Tartışma panolarında öğrenci ve eğiticinin katıldığı dersle ilgili konular tartışılır. Eğitici ödev verip, değerlendirme ve takibini yapabilir. Ders sonu eğitici değerlendirmesi yapmak da mümkündür.
- Bu uygulamanın mobil versiyonu ile cep telefonlarından ve mobil cihazlardan da erişilebilir.
- e-öğrenme metodunun yararları:
- Öğrenciler kendileri için en uygun zaman diliminde çalışabilirler
- Öğrenci kendi bireysel öğrenme hızında eğitimini ilerletebilir, geri dönüp tekrarlar yapabilir
- Eğiticiler, öğrencinin öğrenme seviyesini sürekli olarak takip edip yönlendirme yapabilirler.
- Kitap taşımanın zorluğu ve kitapların pahalı olmasının yarattığı dezavantaj hafifleyebilir.
- Kitaplarla sağlanamayan video ve görsellerle eğitim desteklenir.
- Ara quizler öğrenmeyi destekler.
- Simülatörler: Simülatörler tıp eğitiminde hem öğrenciler hem de hasta hakları açısından büyük kolaylık sağlayan, teknolojiden faydalanılarak üretilmiş hasta benzetmesi yapılmış ekipmanlardır. Bu ekipmanlar, tıp öğrencileri tarafından, hasta ile temas etmeden önce gözetim altında tıbbi uygulamaları denemek ve gerekli becerileri kazanmak üzere kullanılıyorlar.Simülasyon kullanımının yararları:
- Tıbbi uygulamaları ilk kez yapacak olan öğrencilerdeki strese bağlı hata yapma, hastaya zarar verebilme olasılığına karşı bir deneyim kazanma ortamı sağlar.
<li> Simülatör üzerinde değişik senaryolar denenebilir, farklı deneyimler kazanılır. - Simülatör üzerindeki denemeler eğitici tarafından desteklenerek geri bildirim alınır ve öğrenme kolaylaşır.
- Hasta haklarına uygun, risk yaratmadan eğitim gerçekleşir.
- Simülatörler öğrencilerin yetkinliklerinin değerlendirilmesinde de bir standart sağlarlar.
- Tıbbi uygulamaları ilk kez yapacak olan öğrencilerdeki strese bağlı hata yapma, hastaya zarar verebilme olasılığına karşı bir deneyim kazanma ortamı sağlar.
- Augmented Reality/ Virtual Reality/ Wearable devices (Artırılmış Gerçeklik/ Sanal Gerçeklik/ giyilebilir cihazlar)Sanal gerçeklik (VR -Vertual Reality), gerçek hayatta bir ortamın veya durumun bilgisayar tarafından üretilerek simüle edilmesiyle sanal olarak oluşturulmasıdır. Artırılmış Gerçeklik (AR – Augmented Reality ) ise içinde yaşadığımız dünyadaki bilgilerin bilgisayar vasıtasıyla elde edilen görüntü ve/veya bilgilerle bir araya getirilerek bir amaç için zenginleştirilmesidir. Bu yöntemler giyilebilir çihazlar (Wearable devices) ile birlikte tıp eğitimi desteklemek amacıyla da kullanılabilir. (4) Bir objeyi (örneğin bir organ veya vücüdun bir parçası) 3 boyutlu olarak çeşitli açılardan incelemek, katmanlarına ayırmak ve objelerin birbirleriyle etkileşimini izlemeye olanak sağlar. (1)
Artırılmış gerçeklik, sanal gerçeklik, giyilebilir cihazlar ile eğitimin yararları:
- 3 boyutlu gözlemleme sayesinde öğrenme kolaylaşır, ilgi artar
- Bu yöntemler gerçeklik hissi oluşturur ve konuyu somutlaştırır.(2)
- Flipped learning/classroom: (dönüştürülmüş öğrenme/sınıf)Geleneksel eğitim yönteminde öğrenci ders içeriği ile ilk kez ders sırasında eğitici aracılığıyla karşılaşır. Flipped(Dönüştürülmüş) öğrenme yönteminde ise öğrenci içeriği, ders öncesinde çeşitli kaynaklardan (örneğin e-öğrenme sistemi üzerinde mobil telefon, tablet, bilgisayar gibi ortamlardan öğrenir. Video izleyebilir, text okuyabilir ve notlar alır. Dersten önce sorularını elektronik ortamdan eğiticiye iletebilir. Ders sırasında ise daha önceden çalışılmış olan konu tartışılarak ve grup çalışmalarıyla eğiticinin liderliğinde ve rehberliğinde öğrenme pekiştirilir.
Dönüştürülmüş öğrenmenin yararları: Öğrencinin katılımının arttığı, ezberden çok öğrenme odaklı olduğu, eleştirel düşünebildiği, takım çalışmasına yatkınlaştığı, karşılıklı geri bildirimlerin olduğu, öğrencinin kapasitesi hızında öğrenmenin gerçekleştiği bir yöntemdir.
- Mobil araçlar: telefon, tablet, dizüstü bilgisayarlarYapılan araştırmalara göre Türkiye’de 2018 yılı itibariyle (3) erişkinler arasında mobil telefon kullanım oranının %98 olduğunu biliyoruz. İnternet kullanıcılarının %64’ü her gün video seyrediyorlar ve gençler arasında da en çok kullanılan sosyal medya araçlarından biri de Youtube. Video yoluyla bir öğrenmenin çok yaygın olduğu genç nesillerin tıp eğitiminde de bu araçlardan faydalanmaları beklenen bir gerçekliktir.
Tıp eğitiminde öğrenmeyi destekleyen en popüler uygulamalar olarak tıp terimleri sözlüğü, teşhis ve ilaç uygulamaları, tıp dersi videolarını sayılabilir. (4)
Mobil araçların tıp eğitiminde kullanılmasının yararları: Mobil araçlarla bilgiye her zaman her yerden ulaşmak mümkünken, eğitimin de paralel olarak ulaşılabilir olması öğrenmeyi destekliyor, zamandan kazandırıyor, tekrar imkânının artırıyor, kaynaklara erişimi kolaylaştırıyor.
Örneğin, hasta başı vizitlerde mobil cihazlar ve yapay zekâ ile kayıt ve bilgiye ulaşma sürecinde kolaylık yaratarak eğitimde verimlilik sağlar.
- Yapay zekâ–Makine öğrenmesi–Derin Öğrenme(Artificial Intelligence–Machine Learning–Deep Learning)Endüstri 4.0 ile gelen teknolojilerin en önemlilerinden olan yapay zekâ ile tıp alanında da bir devrim yaşanıyor ve bu devrimin sonucunda da tıp eğitiminde de dönüşüm kaçınılmaz olarak yaşanıyor. Tıp alanında yapay zekâ kullanımının en etkin olduğu alanlar (5) :
- Görüntüleme: (Medical Imaging) Yapay zekâ teknolojisi sayesinde makinalar, Mamogram, CT taramaları gibi alanlarda, insan gözünün algılayabileceğinden çok daha fazlasını hatasız olarak görüp tanıyabiliyorlar. Osteoporoz, beyin tümörü, aort anevrizması gibi tanıları %90’dan fazla doğrulukla koyabiliyorlar. Bu yöntemler geleneksel yöntemlere göre çok daha ucuza da mal oluyorlar.
- Elektronik Hasta Kayıtları: (Electronic Medical Records – EMR’s) Hasta kayıtlarını tutmak ve zorlayıcı ve sıkıcı bir işlem olduğundan getirdiği iş yükü çoğu zaman verimliliği, üretkenliği ve zamanında müdahaleyi engelleyebiliyor. Hastalar da önceki tedavileri ile ve yaşanan süreçlerle ilgili konularda pek çok kez yanılabiliyor veya unutabiliyorlar. Bu tekrarlanan yazılı kayıt gibi rutin işlerden yapay zekânın konuşma tanıma özelliği sayesinde yararlanılabiliyor ve üretkenlik artıyor.
- Klinik Karar Desteği ( Clinical Decision Dupport- CDS) Yapay zekâ sistemleri, hasta kayıtları ile tedavide kullanılacak ilaçların etkileşimlerini de göz önüne alarak teşhis ve tedavide destekleyici bir rol oynayabilir. Bu sistemler tüm yayınlanmış literatürü bir insanın yapabileceğinden çok daha hızlı ve doğrulukla tarayabilir ve gerekli tedaviyi önerebilirler.
- Student Information System (Öğrenci Yönetim Sistemi): Kampüs yönetim sistemi veya Eğitim Yönetim sistemi gibi isimlerle de anılan bu sistemler, kayıt, ders seçimi, ders programı, sınav programı, notlar, mezuniyet, not ortalaması, müfredat, ölçme-değerlendirme, akademik kurallar, öğrenci ve eğitici bilgileri gibi tüm akademik süreçleri içerir.
- SIS’e öğrenci, Akademisyen ve İdari çalışanlar (ör: Öğrenci işleri) ulaşabilir.
- Ders programı genel, öğrenciye özel ve akademisyene özel hazırlanır ve yetkiler kapsamında yönetilir.
- Sınav programları genel, öğrenciye özel ve akademisyene özel hazırlanır ve yetkiler kapsamında yönetilir.
- Ders notlarının ve GPA yönetimi bu sistemde yapılır.
- Akademik kurallar, mezuniyet kuralları, kredilerin hesaplanması gibi işlemler burada yapılır.
- Öğrenci bilgisi, Akademisyen bilgisi burada tutulur ve yönetilir.
- Bu uygulamanın mobil versiyonu ile cep telefonlarından ve mobil cihazlardan da erişilebilir.Öğrenci yönetim sisteminin kullanımın yararları: Akademik süreçlere erişimi kolaylaştırıp, standartlaştırır, şeffaflığı artırır, raporlama ve izleme olanağı sağlar. Öğrenci, eğitici ve idari süreç yöneticilerinin aynı verilere yetkileri dâhilinde erişimi ile Akademik bütünlük ve kalite sağlanır.
- Backoffice (arka ofis) uygulamaları ve diğer uygulamalar: Finans, insan kaynakları, kütüphane yönetimi, dilekçe ve anket uygulamaları, burs yönetimi, staj yönetimi, raporlamalar, stratejik planlama yönetimi, akreditasyon yönetimi, şikâyet/talep yönetimi, CRM (Cutomer Realtionship Management) – Aday öğrenci/öğrenci ilişkileri gibi süreçlerin yönetildiği sistemlerdir.
Arka ofis uygulamalarının yararları: İdari süreçlere erişimi kolaylaştırıp, standartlaştırır, şeffaflığı artırır, raporlama ve izleme olanağı sağlar. Öğrenci, eğitici ve idari süreç yöneticilerinin aynı verilere yetkileri dâhilinde erişimi ile idari bütünlük ve kalite sağlanır.
Teknolojik devrimlerin yaşandığı bu dönemde tüm sektörlerde yeniden yapılanmayı gerektiren dijital dönüşümün getirdiği olumlu etkilerin tıp eğitiminde de görülmesi ve süreçlerin bu bakışla yeniden gözden geçirilerek oluşturulması büyük fırsatlar ve kolaylıklar sunuyor. Dijital dünyaya doğan yeni nesillerin teknoloji ile olan ilişkileri önceki nesillere göre çok daha sıkı ve teknolojiyi eğitimde kullanma beklentileri doğal olarak çok yüksek. Meslek hayatları boyunca pek çok teknolojik araçtan faydalanacak olan sağlık öğrencilerinin eğitimleri sırasında da temel teknik donanımı da alarak yetişebilmeleri için dönüşümü iyi yönetilmek ve onlara bu yetkinlikleri kazandırmak gerekiyor. Tıp eğitiminde dönüşüm, eğiticilere de üst düzey entelektüel fırsat ve açılımlar sağlıyor. Onların bu sürece gerekli donanımı alarak katılması kaçınılmaz gözüküyor.
[1] Augmented Reality Tablet: Future of Medical Education
[2] Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Mobil Artırılmış Gerçeklikle Anatomi Öğrenimine Yönelik Görüşleri
[3] 2018 Türkiye İnternet Kullanım ve Sosyal Medya İstatistikleri
[4] Tıp öğrencisinin cebinde olmazsa olmaz mobil uygulamalar
[5] The 5 Most Amazing AI Advances in Health Care