Tam da Cumhurbaşkanı R.Tayyip Erdoğan’ın “sosyal medyayı kapatacağız” sözlerini ettiği günlerde [1], İfade Özgürlüğü Derneği (İFÖD) 2018’den itibaren düzenli yayınladığı “Engelli Web” raporunun 2019 itibariyle olanını “Buz Dağının Görünmeyen Kısmı” başlığı ile şok bir rakamla yayınladı ; Türkiye’de 13 yılda engellenen alan adı ve web sitesi sayısı 408 bin olmuş [2].
2007 yılında yani 13 yıl önce yürürlülüğe giren 5651 sayılı internet yayıncılığını düzenleyen kanun önce sadece 5 katalog suça karşı engelleme getiriyordu. O günlerde sadece mahkeme kanalıyla ve bir de BTK tarafından re’sen engelleme yapılabiliyordu. Ancak aradan geçen sürede, 2014 başında internete yayılan tapelere karşı kanunda önemli değişiklikler ve internetin boğazını biraz daha sıkan düzenlemeler geldi.
2014 değişiklikleri ile tartışmalı bir şekilde (kanun geriye işletilerek), Erişim Sağlayıcılar Birliği (ESB) adında, kendisi sivil olmayan ama sivil görünüm verilmeye çalışılan bir kurum oluşturuldu. Bugün bu kurum hala var ama işi sadece ULAK olmak. Yani erişim engelleme talep ya da emirlerini alıp, servis sağlayıcılara aktaran bir kurum görünümünde. Güya seçimleri var ama o seçimlerde ancak BTK’nın istediği kişiler yönetimde olabiliyor.
Arkasından sessiz sedasız bir çok gelişme oldu. Örneğin, Diyanet gibi, Sağlık Bakanlığı gibi bir çok devlet kurumlarının internet engellemelerine müdahil olduklarını görüverdik. Hatta Jokey kurumunun bile Halbuki kanunda buna yönelik bir şey yoktu.
Şimdi, 202 milyon alan adının her ay taranması, 82 farklı haber sitesindeki 3,7 milyon güncel haberin haftalık taranması, yaklaşık 33 milyon arşiv kategorisindeki haberin aylık bazda taranması, 105 farklı alan adının erişime engellenip engellenmediğinin gerçek zamanlı izlenmesi, YouTube ve Twitter uygulama programlama arayüzleri ile Türkiye’den engellenmiş video, hesap ve içeriklerin tespiyi, Lumen veri tabanının kullanılması ile yapılan analizden çıkarılan İFÖD’ün raporuna bakarsak şunları görüyoruz;
- 13 yılda (2019 sonu itibariyle) engellenen alan adı ya da web sitesi sayısı 408.494
- Sadece 2019 yılında engellenen web sitesi sayısı 61.049
- Yukarıda yer alan tabloya bakılırsa, 2014’den itibaren (kanundaki değişiklik itibariyle) engelleme sayısı artmış.
- 2019 sonu itibariyle 130 bin URL adresi, 7 bin Twitter hesabı, 40 bin tweet, 10 bin YouTube videosu, 6.200 Facebook içeriğine erişim 5651 kapsamında engellenmiş.
- 2019 sonu itibariyle 50 bin kadar içerik içerik saplayıcı tarafından yayından kaldırılmış
- 2019 yılında BTK ve Mahkemeler dışında, içerik engelleme kararı veren kurum sayısı 13 olmuş. BTK 42.145 kararı verirken, yargı 16.797 karar vermiş. Yani BTK, mahkemelerin % 250 katı karar vermiş. Buna toplam 2.107 kararı veren kurumları da katarsak, % 263 kararı mahkemelerin, gerisini kurumların verebildiği görülüyor.
- Buna 13 yıllık perspektifte bakarsak, yargının toplam 32.741 kararı, toplam 408494 kararın ancak % 8 olmuş. Yani engellemelerin mahkemeler yerine kurumlar ve büyük oranda da yani % 89,6 oranında BTK (+TİB) tarafından verildiği görülüyor.
Bu konuları raporu hazırlayan Yaman Akdeniz ile bir söyleşi şeklinde daha detaylı vereceğiz.
