Bayramın 1.ci günü, üstelik hepimiz Korona Virüs kurbanı olarak evlerde mahsur kalmış durumdayız. Yakınlarımızı ve arkadaşlarımızı aramak ve bayramlaşmak, bir hal hatır sormak istiyoruz. Ama o da ne? Telefonlar çalışmıyor.
Bugün GSM hatlarında genel bir sorun yaşandı. Halbuki diğer bayramlarda bu tür çökme görmemiştik. Gerçi bu bayramda daha çok arama olmuş olmalı diye düşündük ve bu bayramda, önceki bayramlara nazaran ortalama 2 kat daha fazla arama olduğu bilgisine ulaştık. Bu çerçevede konuyu araştırdık ve nedenini yaklaşık olarak tespit ettik. Şimdi olaya yakından bakalım;
Hata Sizde Değil, Vatandaşta Herhalde
Malum internet altyapısında zayıflık var (Korona döneminde altyapıda ne oldu ayrı bir yazıda yazacağız). O nedenle insanlar telekom firmalarına epeyce kızgın. Ekim ayında İstanbul’u kuvvetlice sarsan deprem sırasında da benzer sıkıntılar yaşanınca, insanlar bu kızgınlığı daha çok yaşamışlardı. O nedenle de bu tür bir sorun olduğunda hızlıca reaksiyon veriyorlar. Depremde olduğu gibi, bu sefer de sorun internet değil, GSM hatlarındaydı.
Sabah 11.00 de başlayan sorun, 13:00 civarı biraz düzelse de, neredeyse 18:00’e kadar sürdüğü konusunda şikayetler vardı[1]. Kullanıcılar sosyal medyada sürekli şikayetler yazdı ve kızgınlıklarını ifade ettiler[2].
Biz de konuyu araştırdık. 3 operatör de, sosyal medya üzerinden olayla ilgili olarak “bizimle alakalı değil” şeklinde cevap vermiş. Cevaplar şu şekilde (operatörleri alfabetik sıraladık)
Tanıdıkları insanlara Whatsapp ya da benzeri mesaj uygulamalarından kutlamalar gönderen kullanıcılar, karantina nedeniyle görüşemediklerinden, seslerini duyabilmek için sevdikleri, arkadaş, yakın akraba ve büyüklerini aramak istediler. Ama bazıları arayamadılar çünkü telefonlar düşmedi, hat bir süre bekleyip sonra kapandı.
Bazı görüşebilenler ise haberleşme kalitesi düşük olduğundan ve karşısındakinin ne dediğini anlamakta zorluk çektiklerinden şikayet ettiler. Operatörlerin yukarıdaki tweetleri ise kızgınlık yarattı ve ; “kabahatli herhalde vatandaş” yorumlarına yol açtı.
Çünkü “arıza” ya da “kaza” olabilir bir durumdur. Böyle olduğunda “Sistemlerimizde arıza var. Bir süre sizi bekleteceğiz” denilebilir. Keşke denilmiş olsaydı. Kızgınlık bu kadar artmazdı.
Peki Ne Oldu?
Operatörlerden bilgi alamayınca, diğer teknik insanlara başvurduk. Aldığımız bilgiye göre, bu arıza sabit ya da GSM hatları olmak üzere çeşitli operatörlerin networklerinden Turkcell abonelerinin aranmasında sorun çıkmış durumda. Bu nedenle yukarıdaki 3 operatör tweetinden Vodafone ve Türk Telekom “bizden kaynaklı değil” derken, durumu ifade ediyorlar. Ama kimden kaynaklandığını söylemiyor durumundalar.
Uzmanlara göre, Turkcell’in şebekesinde 2 sorundan birisi olmuş olabilir. Biz de “cevap hakkı” çerçevesinde ve olayın gerçekten ne olduğunu anlamak için –ki Turkcell’in geçmişten gelen müşteri hassasiyetini biliyoruz– Turkcell’e durumu sorduk. Ancak haberi yayına aldığımız saate kadar bir açıklama ulaşmamıştı.
Kendilerine şu 2 soruyu sorduk;
- Her bayramda telefon görüşmeleri çoğalıyor. Ama şimdiye kadar bayram trafiğinin karşılanmasında sorun yaşanmıyordu. Acaba ne oldu da bu bayramda sorun yaşandı?
- Call setup success rate sorunu mudur? [3] Yani sizin planladığınız ya da yatırım yaptığınız miktarın üzerinde arama mı oldu?
- Session Border Controller [4] sisteminde mi sorun yaşandı?
- Sorunu nasıl çözdünüz? Bir daha yaşanabilir mi? Özellikle deprem türü bir afet açısından korkulması gereken bir durum var mıdır?
Turkcell konuyla ilgili açıklama yapar ya da soruların cevaplarını gönderirse, bu haberin altına “güncelleme” şeklinde ekliyor olacağız.
Sesli Aramada Sorun Varsa, İnternet üzerinden Arayın
Şimdilik, insanlar internet üzerinden arama (VoIP) konusunda çok bilgili değiller. Dolayısıyla altyapı eksik olsa da, internet yine de bir alternatif durumunda. Sesli aramanızı Skype ya da Anlık mesajlaşma (Whatsapp, Telegram ya da Signal) üzerinden gerçekleştirebilirsiniz. Hatta Zoom, Jitsi, Google Meet vs gibi bir video konferans uygulaması bile kullanabilirsiniz.
Firma Kendisi Değilse, BTK Açıklama Yapmalıydı
Tabi konunun bir boyutu da “haberleşme hakkı”. Bildiğiniz gibi bu bir “anayasal hak”. Dolayısıyla devletin –BTK eliyle– düzenleme yaptığı bu alandaki arızaların nedeninin halka açıklanması gerekir. Bunu firmanın kendisi yapmıyorsa, BTK’nın bu konuda açıklama yapması gerekirdi. Sonuçta BTK, tüketiciye hizmet için kurulmuş bir düzenleyicidir çünkü.
[1] 24 mayıs 2020 operatörlerin error vermesi
[3] Call setup success rate : Gelen çağrı kurulum başarı oranı (CSSR). Bütün operatörler mevcut altyapılarını aynı anda belli yüzde bağlantı olur diye yapıyor. Bunun üstüne çıkınca yapılan aramaları kabul etmiyor. Yani sistem yetersizliği oluyor.
[4] Session Border Controller : Oturum Sınır Kontrolü. İnternet üzerinden ses taşıması yapan (VoIP) telekom operatörlerinin, ağa dış dünyadan erişim vermek, güvenlik sağlamak, proxy gibi güvnlik özellikleri için kullandığı cihazlar.