AKP iktidarının “ekonomiyi ne kadar iyi bildiği!!!”ne dair bir örnek olayı “Mobil telefon cihazları” sektörü üzerinden anlatacağız. Bu ileride üniversitelerde üzerinde çalışılması gereken bir “case study”. Vergiyi aşırı hale getirildiğinde nelerin bozulduğunu, karşı cevapların da başka nasıl komplikasyonlara yol açtığını göstermeyi hedefliyoruz.
Bu hikaye, iktidarın bir yandan vatandaşlarını en kalitesiz telefonları en pahalı fiyatlarla kullanmaya mahkum ederken, diğer yandan da 170 bin kişilik mobil telefon sektörünün istihdamının % 80’ini oluşturan bayilik sisteminin nasıl zorlayıp, durduğunu gösterecek.
Üstelik bu sektörün bir düzenleyicisi var; BTK. Yani kullanıcıların (vatandaşların) en güzel, kaliteli telekom hizmetlerini, en ucuza almalarını sağlamayı düzenlemekle görevli bir yapı. İşini yapmak için her yıl düzenleyici kurumların toplam bütçesinin 2/3’ünü tek başına kapsıyor. Üstelik bu parayı devlet kasasından değil, operatörlerin (dolayısıyla bizim cebimizden) alıyor. 2022 için planlanan 10 kurumun rakamı 10 milyar TL iken, tek başına BTK’nın bütçesi tam 7 milyar TL.
Ama o düzenleyici kurum bu parayı hakediyor mu? Görünen, internette, sabit seste ya da konumuz olan mobil haberleşmede tüketiciye sağlaması gereken ortamı sağlamak bir yana, durumun kötüleşmesine bilerek ya da bilmeyerek yol açtığı şeklinde. Belki olmasa daha iyi bile olabilir.
“Cep telefonu cihazları konusundaki detayları daha iyi görmeniz için uzun bir yazı yerine, 5 kısa bölümde sunacağız..
- Vergiler
- Kaçakçılık ve Klonlama, MCKS sistemi.
- Taksit Sınırlandırması
- Gözetim Belgesi Olayı ve yeniden vergiler
- Yerli telefon üretimi mi?
- Sonuç
Cep Telefonu Görünümlü Vergi Tahsilat Gişesi
Bunu biliyoruz diyebilirsiniz ama yine de vergileri anlatarak başlayalım. Çünkü daha sonra anlatacağımız hikayenin altyapısı bu vergiler. Daha doğrusu “aşırı vergilendirme”.
Mobil telefon cihazlarından alınan vergilere bakıldığında, elimizdeki cep telefonları, bu ülkenin en büyük vergi tahsilat gişeleri durumunda. Cihazdan alınan vergi oranı % 100’leri aşarken, konuşmalarımızdan alınan vergiler de başka bir % 96,6’sı durumunda.
Peki bu kadar vergi, kime yararlı?
Mesela sektöre ya da tüketiciye yararlı mı? Biz yararını göremedik. Operatörler yatırım yapamıyor, bayiler kan ağlıyor, tüketiciler dünyanın en ucuz telefonlarını, dünyanın en pahalı fiyatları ile satın alıyor (bunu 5.bölümde detaylı anlatıyoruz).
O zaman bu dünyanın en pahalı telefon cihazı kullanma şansızlığımızın nedeni nedir? Hükümet bize bunu açıklamalıdır.
Aşağıda mobil (cep) telefonlardan alınan vergilerin detayını görebilirsiniz (dikkat edin, yeni veriginin matrahını hesaplarken, bir önceki vergiyi ekliyor, başka deyişle verginin vergisini alıyor)
Bu tabloda 200 $ altı ve üstü telefonlar için maliyet veriyoruz.
Neden 200 $. Çünkü geçen yıl getirilen 200 $ altı için gözetim belgesi şartı tebliğ sonrasında[1][2], 200 $ altı telefonlar için uygulanan vergi oranı, 200 $’a uygulananla aynı. Dolayısıyla bir 200 $ altı ucuz telefonlar var, bir de 200 $ üstü tüm telefonlar.
Buradaki rakamların içinde distribütör + bayi kanalı kazançları olmadığını hatırlatalım. Yani en ucuz ithal telefonlar 2.088 TL’ye mal ediliyor ve üzerine pazarlama giderleri ile kâr konularak satılıyor. Bu durumda Türkiye’de en ucuz telefon 2.600-3.000 TL bandında oluyor.
200 $ Altı Telefonlarda Vergi Korkunç
Bu tablodaki bir çarpıklık da şu oluyor; parası olandan (daha pahalı telefon alandan) daha az vergi, parası az olandan daha çok vergi alınmış oluyor.
Ama neden?
Bunun nedeni, gümrük vergisini az ödemek için, aslında 200-300 $ olan telefonların gümrük belgelerinde düşük fiyatla yani 100 $ gibi gösterilmesi. Devlet vergiyi çok koyunca, açıkgözlerin bazıları bu yolu denediler. Devlet de bu yolu tıkamak için bahsettiğimiz tebliği yayınladı[1][2].
Yani bir yanlış, başka bir yanlışı doğurdu. 5.ci bölümde bunun doğurduğu zincirleme diğer yanlışı anlatacağız.
Ama öncesinde, duruma negatif katkı yapan başka yanlışlıklar da var. Bunlardan da bahsedelim; yarın kaçakçılık, klonlama ve MCKS sistemini anlatarak devam edeceğiz : Cep Telefonlarında Kaçakçılık, Klonlama ve MCKS Sistemi
[1] 200 Dolar Altı Telefonlar için Devletin Belirlediği Vergi Ödenecek
[2] İTHALATTA GÖZETİM UYGULANMASINA İLİŞKİN TEBLİĞ – (TEBLİĞ NO: 2020/6)