İlk bölümde vergileri konuşmuştuk; (Bkz : Yerli Cep Telefonu Palavrası, Ülkeyi Pahalı Satılan Düşük Model Çöplüğü Yapıyor)
Çünkü aşırı vergilendirme sonucunda, dünyanın diğer ülkelerindeki fiyatların çok üstüne çıkan satış fiyatları, tabii ki kaçakçılığı, klonlamayı ve diğer yasal olmayan durumları doğuruyor.
Bu da kullanıcılar açısından bir takım riskleri yaratıyor. Bunlara da yakından bakalım.
MCKS Sistemi
Cep telefonu yükte hafif, pahada ağır bir cihaz olduğu için kaçakçılığı da cazip. Hele ülkedeki fiyatlar vergilerle aşırı şişirilmiş ve büyük kazanç getiriyor durumundaysa, kaçınılmaz şekilde artar.
Devlet aşırı vergilendiriyor ama, bunun tetiklediği olaylar şunlar;
- Vatandaşını (tüketiciyi) kaçak telefonlara karşı (belki sahte, bozuk vs ve hatta Bylock türü suçlamalar) korumamış oluyor..
- Bayilik sistemi haksız rekabete maruz kalıyor..
Bayilik sistemi 2005 yılında buna karşı korunmak için MCKS sistemini önerdi. (Bkz : MKCS Nedir?) Bu Mobile Cihazları Kayıt Sistemi’nin başharfleri. Bir cins cep telefonu kimlik bilgisi. (Bkz : GSM Elektronik Kimlik Yönetmeliği Yayımlandı)
Sistem cep telefonlarının IMEI numaralarını kaydettiği bir veri tabanını kullanarak, kaçak telefonları –sinyal verdiği anda– tespit ediyor. Telefona gümrük vergisini ödemesi için mesaj gidiyor. İlgili yerli operatör belli bir süre bekliyor, ödeme yapılmamış ise bu IMEI numarasını blokluyor, servis vermeyi bırakıyor.
2006 yılında yürürlüğe giren bu sistemin en güzel yanı, hırsızlıkları da önlemesi oldu. İlk bir kaç yıl, –ki iPhone’ların çıktığı ve çok çalındığı yıllardı– bu sistem sayesinde Türkiye’de cep telefonu hırsızlıkları da çok azaldı. (Bkz : Dr.Acarer : MCKS Sayesinde Ülkemizde Cep Telefon Çalınmaları Ciddi Oranda Düştü)
MCKS Sisteminin Düzgün Yönetilmemesi, Kullanıcıların ya da Bayilik Sisteminin Zarar Görmesi Anlamına geliyor
Ama şimdi bu sistem tersine çalışabiliyor. Çünkü aradan 15 yıl geçti ve herkesin çekmecelere ya da çöpe attığı cep telefonları var. Bunların kendileri çalışmıyor ama IMEI numarası hala veri tabanında “geçerli” şeklinde duruyor.
Sirkeci’de bile vitrinine açık açık “IMEI kopyalanır” diye yazan işyerleri görebilirsiniz. Bunlar, BTK’nın yönetimindeki veri tabanından –nasıl yapıyorlarsa– IMEI numaralarını alarak, kaçak telefonlara kopyalıyorlar (daha doğrusu klonluyorlar).
Çekmecenizde duran telefonun IMEI numarası kopyalanır ve bu klon telefonla birileri suç işlerse, bunun üzerinize kalma olasılığı mevcut. Mesela, Bylock olaylarında bu tür sıkıntı yaşayanlar olduğu raporlanıyor.
Bugün cep telefonlarının banka işlemleri dahil pek çok iş için kullanıldığı düşünülürse, sorunu daha iyi anlayabilirsiniz.
Ayrıca klonlama, bayilerin de kaçak yolla getirilen telefonlar nedeniyle rekabet sorunu yaşamalarına da neden oluyor.
MCKS Sisteminde Ne Yapılması Gerekli?
Çok basit, sinyal vermeyen telefonların IMEI numaralarını, 7 değil 2 yılda bloklanması lazım. Bu uzun süre limitsizdi. 2018 yılında 7 yıl olarak sınırlandı. Bugün 7 yıl kullanmadığı telefonu, 7 yıl sonra kim kullanır ki?
Ama bu 7 yılın bırakılması, kaçakçılara fırsat anlamına geliyor. BTK uyarıldığı halde (bizzat ben de bu konuyu söyledim ve yazdım), hala 7 yılda tutmaya devam ediyor (Bkz : MCKS Şiştiği için Cep Telefonu Kaçakçılığı Arttı).
Ayrıca BTK’nın elindeki veritabanında olan ve 7 yıla kadar hiç sinyal alınmamış bu IMEI numaralarının, kaçakçıların eline nasıl geçtiği de sorulması gereken diğer bir soru.
BTK’nın derhal bu sistemi 2 yıl ile sınırlaması lazım.
Peki, istisnai de olsa 2 yıldır telefonunu kullanmayıp, sonra kullanmaya kalkan olursa ne olacak? gayet basit, bloklamayı kaldıracak. 7 milyar TL bütçesi olan bir kurum bunu yapamıyorsa, ne iş yapıyor? Arada bir af yayınlayarak, kaçakçılara “siz devam edin” mi diyor? (Bkz : Cep Telefonlarında Klon Affı ve Gümrük Harcı Yükselişi)
Aşırı Vergi ile Bunun İlişkisi Ne?
Bu aşırı vergi olayı bir “Case Study” olmalı demiştik ya, işte onun detaylarından birisi bu. Vergilerin şişirilmesi, telefonları kaçakçıların para kazanabilecekleri bir başka araç haline getiriyor. Vatandaşın kalitesiz/sahte ya da suç işleyen telefona maruz kalmasına da bu kaçakçılık sistemi neden oluyor.
Üstelik 26 bin kadar noktası olduğu ve 120-130 bin kadar istihdam sağlayan bayilik sistemi de sakatlanıyor.
Devletin bunu farketmesi ve vergileri yeniden düzenlemesi, dünyada uygulandığı gibi cep telefonu cihazlarından sadece % 20-30 aralığında vergi alması şart.
Bir sonraki bölümde, aşırı vergi sonucu ortaya çıkan “POS Tefeciliği”ni ve onu önlemek için ortaya konulan “Taksit Kısıtlaması”nı konuşacağız.
