Trump’ın 2019 yılında yayınladığı ve Huawei ile ZTE’yi engellemeye yönelik başkanlık emrinden yani teknoloji ihracatındaki kısıtlamalardan bu yana geçen 4 yılda, ABD yönetimi aynı konuda gitgide daha daraltılan kısıtlamalar yayınlıyor.
Bu yıl temmuz ayında aralarında Intel, Qualcomm ve Nvidia’nın da bulunduğu ABD’li çip üreticilerinin CEO’ları, 180 milyar $’lık bir pazar olan Çin’e çip ihracatı üzerinde daha fazla kontrolün durdurulması çağrısında bulunmak üzere ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile bir araya geldi. Ama Biden yine de ağustos ayında daha ileri kısıtlar yayınladı.
Üstüne geçen hafta (17 ekim) yeni kısıtlamalar yayınlandı. Bunlar gelişmiş çiplere yönelik ihracat kısıtlamalarını genişletiyor ve 30 gün içinde yürürlüğe giriyor. Yeni kontroller gelişmiş çiplerin sadece Çin’e aktarılmasını değil yanısıra, çip üretimine yönelik ekipman ve aletlerin Rusya ve İran da dahil olmak üzere diğer ülkelere ihracatını da kısıtlıyor.
ABD ayrıca iki Çinli grafik işlemcisi geliştiricisi Moore Thread ve Biren Technology’yi Washington’un Varlık Listesine koydu. Bu, kendilerinin ve 13 yan kuruluşunun ABD malı çip tasarım yazılımı gibi teknolojilere erişimini engelleme potansiyeline sahip. ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanan listede halihazırda Çinli telekom devi Huawei Technologies ve Çin’in bellek çipi üreticisi Yangtze Technologies yer alıyor.
Ticaret Bakanlığı Sekreteri Gina Raimondo konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamada, yeni önlemlerin 2022 ekim ayında yayımlanan düzenlemelerdeki boşlukları kapattığını ve “en az yılda 1 kez olarak” güncelleneceğini söyledi.
Huawei’in Yeni Telefonu Yüzünden Kısıtlamalar Daraltılmış Olabilir
Tayvan Ulusal Savunma ve Güvenlik Araştırma Enstitüsü’nde asistan araştırma görevlisi olan Wang Shiow-wen, Çin’in Huawei’nin ağustos ayında gelişmiş 7 nanometre teknolojisini kullanan yeni cep telefonları Mate 60 ve Mate 60 Pro’yu beklenmedik şekilde piyasaya sürmesinin yeni çip kontrollerini tetiklemiş olabileceğini söyledi.
Huawei eylül başında Çin’de piyasaya Mate 60 Pro isimli bir telefon sürdü ve tüm bakışlar bu telefona döndü. Çünkü 5G yetenekli telefonların uydu ile görüşme becerisi vardı. Hemen “Huawei bu telefon için çipleri nereden buldu?” soruları geldi. Telefondaki Kirin 9000S işlemci, gücünü Huawei’nin çip bölümü HiSilicon tarafından tasarlanan ve Çin’in en büyük çip tedarikçisi SMIC tarafından üretilen Huawei’nin 7 nanometre (N+2) çipinden alıyor.
Halbuki ABD 2018’den beri gitgide daha daralttığı kısıtlamalarla Çin’e çip tedarikini kısıtlamaya çalışıyor. Ekim 2022’de getirdiği kurallarının üstüne, 2 ay önce ağustos başında Joe Biden, Çin’e satış yapan çok sayıda Amerikalı firmanın itirazına rağmen Çin’e çip ve malzemesi satışı için yeni kısıtlar yayınladı. Bu üstüste gelen ihracat kontrol önlemlerinin uygulamaya konulmasının ardından Çin’in çip kapasitesinde bir düşüş öngörülüyordu ama öyle olmadı. Ağustos sonunda yarı iletken sektör derneği (SIA), Huawei’i gizlice tesisler satın almak ya da kurduğuna dair haberler yayınlamışlardı gerçi, ama yine de batılı uzmanlar Kirin 9000S’in gücü ile adeta şoka uğradılar.
Çünkü Huawei’nin 7nm (N+2) çipi, küresel liderler Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) ve Samsung tarafından üretilen en ileri teknolojinin arkasında yer alıyor. Ancak Huawei’nin batı üretim araçları olmadan kitlesel ölçekte çip üretme yeteneğinin etkinliği ve gerçekten Apple’ın teknolojisiyle aynı seviyede 5G yeteneği gösterip göstermediği tartışmaları başladı.
Çünkü Mate 60 Pro Çin’de piyasaya sürüldüğünde, 3 olasılık vardı. Huawei ya bu çipi eski stoklarından kullanmış, ya dolaylı yoldan satın almış ya da üretmiş olabilirdi. Arkasından Huawei’in (Çin’in) bu çipleri üretebilmiş olduğuna dair bazı raporlar da gördük. Olasılıklar arasında şöyle düşünceler de var; “38nm çip üretimi” için alınan makinaların çoklu pozlamalarla 14nm ve 28nm çipler üretebildiği raporlanıyor.
İşte bu nedenle ABD telaşlandı ve kısıtlamaları arttırıyor. Çünkü çip gelişmelerinin askeri alana uzanacağı düşünülüyor. Analistler, Çin’in teknolojileri gelişmeye devam ederse, geliştirmeler yapabileceğini ve biraz daha yüksek kaliteli çipler geliştirmek için ABD kısıtlamalarını aşabileceğini düşünüyor.
ASML Satışlarının % 15 Düşebileceğini Raporladı
Bu getirilen kısıtlamalar, 180 milyar $’lık bir pazar olan Çin’e mal/ürün satan firmalar tarafında sıkıntıyla karşılandı ve bazılarının hisseleri düştü. Şimdi kısaca buna bakalım;
Yarı iletken sektörünün en önemli firmalarından birisi Hollanda’daki ASML. Çip üreten yüksek teknolojili makinaları üreten ASML firmasını biz Aselsan, Tübitak vs’den giden 100+ mühendis ile de hatırlıyoruz.
3.çeyrekte satışlarının % 46’sını Çin’e yapan ASML, ABD’nin ihracat kontrolleri nedeniyle Çin satışlarının %10-15 oranında düşeceğini söylüyor. Dünyanın en büyük “çip üretim ekipmanı” üreticisi ASML’nin, orta sınıf yarı iletkenler yerine üst düzey yarı iletkenler yapmak isteyen Çinli alıcılara derin ultraviyole (DUV) litografi ekipmanı göndermesi yasaklanacak.
ASML İcra Kurulu Başkanı Peter Wennick yaptığı açıklamada, ASML’nin Hollanda ihracat lisans kuralları kapsamında olmayan NXT:1980Di aracının artık ABD’nin yeni ihracat kuralı kapsamında kısıtlanabileceğini söyledi . Yeni kuraldan yalnızca az sayıda Çinli dökümhanenin etkileneceğini, Çin’deki diğer çip üreticilerinin çoğunun DUV aletini satın almaya devam edebileceğini ekledi.
NXT :1980Di, “38nm çipler” yapmak üzere tasarlandı ancak %90’dan fazla verim elde etmek için çoklu pozlamalarla 14nm ve 28nm çipler üretebilir. ASML, şirketin web sitesinde bundan “yüksek verimli, çift aşamalı daldırma litografi aracı” olarak söz ediyor.
Hollanda hükümeti, Çin’in Semiconductor Manufacturing International Corp’un (SMIC), Huawei için 7nm yongalar üretmek amacıyla ASML’nin DUV litografisini ve kendi N+2 işleme teknolojisini kullandığının bildirilmesinin ardından ihracat kuralını uygulamaya koydu. Kirin 9000s adı verilen çip, ağustos ayı sonlarında Huawei’nin Mate60 Pro telefonunda görücüye çıktı.
ASML’nin Nasdaq’da listelenen hisseleri, ABD’nin Salı günü Çinli çip üreticilerine yönelik yeni kısıtlamaları açıklamasının ardından 18 Ekim’de %4,17 düştü. ASML’de açıklamasında Nasdaq’da yatırımcı kaybedebileceği uyarısında bulundu.
Qualcomm, Nvidia Hisseleri de Düştü
Yeni ihracat kısıtlamalarının açıklanmasının arkasından, ABD’li çip üreticilerinin, Nvidia, Intel, AMD gibi firmaların hisseleri düştü.
Nvidia, Geçen yılki kısıtlamalar sonrasında Çin pazarına yönelik olarak geliştirdikleri A800 çiğinin etkileneceğine işaret ederken, kuralların Çin’e ve Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Vietnam gibi diğer pazarlara ihracat için de yeni lisans gereklilikleri getirdiğini ve Çin’e yapay zeka çipi satışını kısıtlamasının ‘kalıcı fırsat kaybına’ yol açacağını söyledi
ABD çip sektörünün % 99’unu temsil eden Yarı İletken Endüstrisi Birliği (SIA) yaptığı açıklamada, ulusal güvenliği koruma ihtiyacını kabul ederken, aşırı geniş, tek taraflı kontrollerin, denizaşırı müşterileri başka yerlere bakmaya teşvik ettiğinden, ulusal güvenliği ilerletmeden ABD yarı iletken ekosistemine zarar verme riski taşıdığını söyledi.