Ülkemizde 90ların ortasında başlayan mobil telefon sektörü, 3 dev telekom operatörü ile bir hayli iddialı. Hatta bugün milli beraberliğimizi geliştirmeye yönelik olarak marş yaratmak modası kalmadı ama kalsaydı eminim ki, cumhuriyetimizin bir başka yıldönümünde “demirağlarla ördük anayurdu dörtbaştan” yerine “GSM ağları ile ördük anayurdu dörtbaştan” denilebilirdi (hala bu şans var).
Böylesine gelişmiş bir sektör GSM operatörlerinin yanı sıra başka birçok oyuncuyu da gerektirir. Katma değerli hizmetlerden, altyapı sağlayacağına kadar bir çok alt sektör bileşenine gereksinim var. Distribütörler de 70 milyonluk bir büyük ülkede bulunurluğu sağlamak, yeni cep telefonu üreticilerini pazara sunmak ve rekabetin oluşması konusularında önemli bir hizmet sunuyorlar. BTK raporlamasına göre ülkemize bugüne kadar girmiş cep telefonu cihaz sayısı 115 milyon adet. Ya da başka bir deyişle 20 milyar TL. Peki böylesine büyük rakamlara sahip olan bu sektörü oluşturanlar kimlerdir? Sizlere bu firmaları tanıtmak istiyoruz.
Bu firmaların ilk akla gelenlerden birisi, adı ile uygun bir çizgi yakalamış olan Başarı Elektroniktir. Bu şirketin cep telefonu sektörü oluşmadan önceki zamanlardan gelen bir geçmişi var. Halen, son yıllarda pazar payını 2.ciliğe taşımış Samsung cep telefonlarının distribütörü olan firma, aynı zamanda Nokia’yı Türkiye’ye tanıtan firma olarak da bilinir. Şirketin Genel Müdürü Tunca Akkaya ile şirketin geçmişini ve bugününü konuştuk.
turk-internet.com : Başarı Elektronik nasıl kuruldu ?
Tunca Akkaya : ODTÜ’de Elektrik-Elektronik Müh. bölümünde araştırma görevlisi ve Tubitak’da yarı zamanlı aratışma mühendisi olarak çalışırken, ABD’den yeni dönüp Tubitak’da yürüttüğümüz projeye danışman olarak dahil olan Ferda Yıldız bey ile tanıştık. Daha sonra kendisi Yüksel İnşaat’ın elektrik taahhüt işlerini yapan Sasel A.Ş.’de genel md.yrd. olarak çalışmaya başladı. Askerlik dönüşü Sasel bünyesinde, 1988’lerde araştırma geliştirme labratuarı kurduk. Mobil araç telefonları için çeşitli yan ürünler tasarlayıp üretmeye başladık.
Böylesine bir mobil dönüşümün, büyük bir değişim yaratacağını hesap ettik. Mobil iletişimin hızlı bir değişim yaratacağını tahmin ettik. Ama doğrusu mobil iletişime olan ilgi bizim düşündüğümüzün çok üstünde gerçekleşti, önemli bir dönüşüm yarattı.
Turk-internet.com : Nokia ile nasıl başladınız?
Tunca Akkaya : O zamanlar PTT Araç Telefonu ihalesini Mobira adlı bir Finlandiya firması kazanmıştı. Hem alt yapıyı, hem de cihazları veriyorlardı. Bataryası dışarıda cihazlardı. Tabi o zaman çok devletçi bir yapı vardı. 1986’lar civarıydı ve gümrük vergileri çok yüksekti. Telefonların kendisi de çok da pahalıydı. 5000 mark civarında yani bugünün 2500 euro’su ya da 6.000 TL’si gibi fiyatlardan araç telefonları satılıyordu.
Bu telefonları Türk Telekom satıyordu. Biz de ithal etmeye başladık. Mobira (daha sonra Nokia tarafından satın alındı) ise o zaman bugünün orta boyutta bir Türk firması büyüklüğündeydi. Sadece Kuzey Avrupa ülkeleri ve bizim gibi bu standardı izleyen birkaç ülkeye ürün satan bir firmaydı.
Bu yapı içinde biz sadece ithal/satış yapmak değil, yanısıra teknik servis de vermeye başladık. Aynı zamanda şarj cihazları, antenler, harici telefon bağlantı birimi gibi aksesuarlar ile hands free araç kitleri tasarladık. Çünkü bizde de mühendislik merakı vardı. Dolayısıyla maliyetleri düşürmeye ve talebi arttırmaya başladık. Ayda 50’li 100’lü sayılardan 1000’li satışlara yükseldik.
Turk-internet.com : Standart derken, o zaman standartlar nelerdi?
Tunca Akkaya : Takip ettiğimiz standart NMT’ydi (Nordic Mobile Telephony – 450 Mhz). Bizim ülkemizde 450 MHz frekans bandı dolu olduğu için 415 MHz bandından kullanıldı. Türkiye için özel üretim olmak zorunda olduğu için maliyeti biraz daha yüksekti. Daha sonraki dönemde Avrupa’da NMT 900’lere geçildi ama onlara sıra gelmeden Türkiye GSM’e atladı.
Turk-internet.com : Türkiye’nin 900 Mhz’e geçmesi mi gerekiyordu?
Tunca Akkaya O zamanlar 450 Mhz’den , 900’e geçiliyordu. Amma “illa geçilecek, bu bunun devamı” diye bir şey yok. Zaten dediğim gibi 900’ün seçeneği olarak GSM devri başlamıştı. Türkiye 1993’de bir karar verdi ve bugün bu kararın doğru bir karar olduğu anlaşılıyor.
Analog mobil iletişim zamanında, kullanımda çok sayıda farklı standart vardı ve İskandinav ülkeleri hariç farklı ülkelerin aboneleri diğer ülkede telefonlarını kullanamazdı. GSM ise “group special mobile” adıyla başladı. Bugün isim “global sistem for mobile” oldu. Önce sadece Avrupa’da kullanılırken şimdi tüm dünyada kullanılıyor. Standartı tüm dünyaya kabul ettirme vizyonu nedeniyle isminde “Global” sözcüğüne yer verilmiştir.
NMT şebekeleri, Türkiye’ye gelmeden 4-5 sene kadar önce İskandinav ülkelerinde başlamıştı. Daha sonra İsviçre, Hollanda, Doğu Avrupa ve Rusya’da da NMT standardında mobil sebekeler kuruldu. Ülkeler arası dolasım olanakları çok kısıtlıydı, örneğin Başka İskandinav ülkelerinin mobil abonleri diğer İskandinav ülkelerinde kendi telefonlarını kullanabiliyorlardı (işlem otomatik değildi, telefonun üzerinden “country select” düğmesi ile bulunulan ülke seçilebiliyordu).
ABD’de ise Advance Mobile Phone Service (AMPS) ve İngiltere ve Almanya’da ( o zaman Batı Almanya idi) TACS, İtalya’da RTMI, Fransa’da Radiocom 2000 standardları vardı. Japonya’da ise operatörler iki farklı analog standard kullanıyorlardı. Bunların hiçbiri, birbiri ile çalışmayan sistemlerdi. Ama öncü sistemlerdi, şimdi bu standartları birinci nesil mobil iletişim standarları olarak isimlendirmekteyiz, yani 1G.
GSM de zaten Avrupa kökenli. Avrupa ülkeleri (görece) küçük olduğu için tek standart olsun ve hepsi birbiriyle konuşsun mantığıyla oluşturuldu.
Bu Röportajın bölümlerini aşağıdaki linklerden okuyabilirsiniz:
- Tunca Akkaya : Türkiye 1993’de Doğru Kararla GSM’i Başlattı – 1
- Tunca Akkaya : Türkiye İlk GSM İhalesinde ‘Üretici Ortak’ Sınırlaması Yaptı – 2
- Tunca Akkaya : 2001 Krizi Mobil Cihaz Sektöründe Kırılım Noktasıdır – 3
- Tunca Akkaya : Mobil Telefon Satışında Yarı Kaotik Bir Düzen Var – 4
- Tunca Akkaya : Kontör Satışında 200.000 Nokta var ve Hepsine Doğrudan Ulaşan Distribütör Yok – 5
- Tunca Akkaya : 2008 Krizinde, 2001’den Farklı Olarak Distribütörler Yok Oldu – 6
- Tunca Akkaya : Nokia’yı Ülkeyle Tanıştıran Başarı Elektronik’tir – 7
- Tunca Akkaya : Vergi Yüksek Olduğu Sürece, Kaçak ya da Klonlama gibi Sorunlar Olacaktır – 8
